Merhabalar,
Bugün, benim için çok güzel bir gün. Çok saygın bir edebi site olan Sanatalemi.net, ESKADER tarafından düzenlenen yarışın sonuçlarıyla mutlu oldum.
Yatkınlığım lafa değil, yazıya. Yazıyla sevinen biri olarak, yazıyla paylaşmak istedim sevincimi.
Deneme dalında birincilik, hatıra dalında mansiyon almışım. Allah'tan bu sevinçleri bana mutlulukla hep yaşatmasını diliyorum.
Acemi Demirci ya da Yasemin, 21.12.2011
Sanatalemi.net Edebiyat Yarışması Sonuçlandı.
Ara 19 2011 Yorum Gönder Yazar: ESKADER http://www.eskader.net/?s=yar%C4%B1%C5%9F
Sanatalemi.net Edebiyat Yarışması Sonuçlandı
ESKADER’( Edebiyat Sanat ve Kültür Araştırmaları Derneği)e bağlı olarak yayın yapan Sanatalemi.net sitesinin, vefat etmiş beş yazarı adına düzenlenen 1. Edebiyat Yarışması’nın sonuçları belli oldu.
Yiğit Özdemir ( Sanatalemi.net )
Edebiyat Sanat ve Kültür Araştırmaları Derneği (ESKADER)’ne bağlı olarak yayın yapan Sanatalemi.net’in, daha önce sitede köşe yazarlığı yapan, vefat etmiş beş yazarı adına açtığı 1. Edebiyat Yarışması’nın sonuçları belli oldu. Buna göre Yasin Mortaş “Şiir”, Leyla Asan “Hâtıra”, Aslınur Akdeniz “Makale”, A. Yasemin Yüksel “Deneme”, Ülkü Uslu ise “Hikâye” dallarında birinci seçildiler.
Ali Hakkoymaz, Bestami Yazgan, Cansaran Kızıltaş, Erol Mermer, Fatma Ersem Yargıcı, Hatice Opak Bilgin, Hüdavendigar Onur, Hülya Saygı, Hüseyin Sarıkoç, İbrahim Kalkan, Kemal Çiftçi, Mehmet Nuri Yardım, Recep Arslan, Şerif Aydemir ve Yusuf Dursun’un değerlendirme kurulunu oluşturdukları yarışmada 1. 2. ve 3. seçilen yarışmacılarla mansiyon kazananlar ve eserlerinin isimleri şöyle:
ŞİİR: 1. Yasin Mortaş: “Gün Tenha”, 2. Alparslan Akdağ: “Bir Hüseyin’em Kerbela’da”, 3. Yeter Demir Ekinci: “Yâr-î Gâre İstanbul Mektubu” Mansiyonlar: Mehmet Faruk Habiboğlu “Anadolu Divanı”, İbrahim Şahin “Alev Kanatlı Kuşlar Gördüm”, Mahmut Öztürk “Taş Kasidesi”.
HÂTIRA: 1. Leyla Asan: “Gönül Köprülerini Kurmaya Gidiyoruz”, Osman Arşın: “Dolma Kalem ve Mürekkep”, Nihat Malkoç: “Evvel Giden Ahbaba Selam Olsun Erenler”. Mansiyonlar: A.Yasemin Yüksel: “Nisan Sonunda Bahar Gelen Yollarda”, Taner Yüksel: “Bir Sonsuz Rüyaya Açılmış Gözler”, İbrahim Özgün: “Kırık Hikâye”.
MAKALE: 1. Aslınur Akdeniz: “Şaman, Peygamber, Mürşid ya da Tanrı İnsan”, 2. Mahmut Öztürk: “Yeniden Çanakkale Yeniden Büyük Bedir”, Ömer Said Güler: “Dargın İki Ustada Farklı İki Kavram”, Mansiyonlar: Cansu Küren: “Kutsal Bir Anahtardır Kültür”, Yüsra Mesude: “Tanpınar’da Bir Terkip Olarak İstanbul”, Can Şen: “Bir Akşamdı”.
DENEME: 1. A.Yasemin Yüksel: “Evlerimizin Gözleri: Sardunyalı Pencereler”, 2. Ümit Çalışıcı: “Yıkılmadık”, 3. Hatice Kübra Göklü: “Bir Kutlu Teselli” Mansiyonlar: Serdar Üstündağ: “Servi Gölgesi”, Belkıs Sürücü: “Keşke Ben de Yansaydım”, Serpil Kaya: “Yeşil İnci Bursa”.
HİKÂYE: Ülkü Uslu: “Plastik Kaplar”, Abuzer Altunbaş: “Küçük Çoban”, İbrahim Şahin: “Gül’ün Müjdesi” Mansiyonlar: Selda Gülşen Uslu: “Fırtına”, Ümit Çalışıcı: 2. “Protestom”, Nuriye Erdoğan: “Aksak Güvercin”
EDEBİYATA YENİ İMZALAR
Yarışmada dereceye giren, mansiyon alan ve ödül almadığı halde değerli yazı ve şiirlerini gönderenlerin çalışmaları, Sanatalemi.net ve Medeniyetimiz.com sitelerinde yayımlanacak. Ödül tarihi ve yeri ise daha sonra açıklanacak. Şiir, hikâye, makale, deneme ve hâtıra dallarında açılan Sanatalemi.net Edebiyat Yarışması, hayatta iken sitede köşe yazılarını yayımlatan Ahmed Yüksel Özemre (hâtıra), Ergun Göze (makale), Hamit Can (deneme), Olcay Yazıcı (şiir) ve Ümit Fehmi Sorgunlu (hikâye) adına düzenleniyor. Her yıl tekrarlanacak yarışma ile, hem yazarların adının yaşatılması, hem de genç edebiyatçıların teşvik edilmesi amaçlanıyor.
Yarışmayla ilgili kısa bir açıklama yapan ESKADER Başkanı ve Sanatalemi.net sitesinin Genel Yayın Yönetmeni Mehmet Nuri Yardım, “Yarışmaya tahminimizin üstünde çalışma gönderildi. Oluşturduğumuz yetkin jürimiz, bazen eser seçiminde zorlandılar. Her beş dalda da çok değerli çalışmalar vardı. Bu kıymetli yazı ve şiirler Sanatalemi.net ve Medeniyetimiz.com sitelerinde yayımlanacak. Yarışmaya katılan şair ve yazarların ödülleri, yakında açıklanacak bir tarihte ve yerde törenle sahiplerine verilecek. Yarışmaya gösterilen büyük ilgi bizi çok sevindirmiştir. Bütün katılımcıları, seçici kurul ve ESKADER yönetimi adına kutluyorum. İnşallah her yıl bu yarışmayı tekrarlayacağız. ”
22 Aralık 2011 Perşembe
5 Aralık 2011 Pazartesi
Tilkinin doğası; insanların çifte standardı
Denizin dibinden, ormanın derinliklerine; dağ başlarından, yerin altına birbirine benzemedik yaşamları barındıran o masmavi, yemyeşil bazen bomboz doğa, binlerce doğadan oluşur.
Koynunda sakladığı her canlının doğası değişiktir. Doğası suya uygun canlı da vardır, havaya uygun olanı da. Hatta toprağın kaç kat altında barınan doğalı canlılar da. Bir canlının soluklandığı yerde, başka bir canlının soluğu kesilebilir. Kendi doğasına uygun yaşar her canlı.
Tilkiler de tilki olmak doğasının dışına çıkamaz. Bir tilkiden, tilkiden başka bir şey olmaz. Doğasına uymaz tilkinin, tilki olmamak. Nasıl yaşayacaksa, ne yiyecekse bir tilki, bir tilkinin doğasında kodlanmıştır zaten.
Köpekten daha çelimsizdir tilkiler. Kulakları sürmeli, tüylü kuyrukları kabarıktır. Neredeyse tilkiyi tutup, kuyruklarını okşayasınız gelir. Bir de zekalarını bilmeyen yoktur tilkilerin. Eni konu zekidir tilkiler.
İki yıl önce, şehrin göbeğinde oturmanın tüm kirliliğini; gürültüsünü, kalabalığını, sıkışıp kalmışlığını; gözümüzü kırpmadan, bir çırpıda şehrin göbeğinde bırakıp, biz de şehir kaçkınlarından olduk. Polatlı'ya daha bir yaklaştık.
Yüksek bir blokta yaşasak da arka bahçemiz bir üniversitenin kampüsüne bitişik olduğundan, pencerelerimizi farklı bir Ankara'ya açmaya başladık. Açılan o pencere ile gözümüz gönlümüz de açılıyordu.
Vaktinde alıp başını giden bir alçak dağ silsilesi iken, o alçak dağların üzerine onar, yirmişer katlı betondan dağlar dikilince, arkamızdaki tepelerin çoğu eriyip gitmiş. Yine de vadisiyle, birbirini izleyen üzeri çam ağaçlarıyla, fidanlarla dolu arkadaki tepeler, ön taraftan akan Eskişehir Yolu'nun aksine dingin bir tablo gibiydi. Dört mevsim ayrı renge kuşanan, gelinciklerin, Ankara çiğdemlerinin, alim düğmelerinin, yabani zambakların, deve dikenlerinin capcanlı renkleriyle boyanmış bir tablo. Monet görse, resmederdi o tepeleri. Patikalarında yürüyen, tüllere bürünmüş zarif hanımlarla.
Önceleri “acaba fidan mı yoksa ot mu” ikilemine düşüren boysuz, pek körpe fidanların yanında, yetişkin çam ağaçları ile dolu arka tepelerde başka hayatların olduğuna emindim. Tepeler, keklikler, deliceler, kerkenezler, kukumavlar, o dağdan bu dağa gezen dağ tavşanlarıyla dolu olmalıydı. Bunlarla dolu olmalıydı, zira da pek çok kuşun çığlığını duyuyordum. Henüz görememiştim çoğunu ama seslerini duymuştum gündüz kuşlarının da gece kuşlarının da. Yakınlardaydılar.
Yan sitenin bir park kadar geniş arka bahçesindeki tavukları, ördekleri ve tavşanları izleyerek avundum uzunca bir süre. Henüz tam tüylenmemiş ama hayli palazlanmış civcivleri ve ördek yavrularını seyretmek çok keyifliydi. Bir bakıyordum kendi kendime gülüyorum ördek yavrularının birbiri ardı sıra yalpalaya yalpalaya gidişlerini izlerken.
Civcivler, tüylendikçe renklendi. Simsiyah olan da oldu, sapsarı olan da. Beyazı da vardı, koyu gri üzerine beyaz kırçıl kırçıl benekli olan da. Vakitli ötmek derdini hiç taşımayan horozlar da giderek görkemli tüylere kavuştular.
Başı beyaz tüylerden hotozlu bembeyaz Habeş horozu ile lacivertli, yeşilli, bordolu ışıl ışıl kuyruk telekleri gururla yukarı kavislenip sonra püskül gibi aşağı dökülürken yeri süpüren kızıl kahve Denizli horozu, sadece horoz olmakta değil görkemde de birbiriyle yarışır gibiydi. Derken bir üçüncü horoz daha belirdi aralarında. Koyu sarı bir horoz.
Eğer civcivlere her gün bakıyorsanız, onların ne tez büyüdüğünü; tüylerinin günden güne ne kadar renklenip, parladığını kolayca fark edebilirsiniz. Bir düzineden fazla tavuk ve üç horoz, giderek güzelleşti, renklendi. Bahçenin içinde gün boyu bir oraya bir buraya koşturup, yerden bir şeyler toplarken hala metropolde yaşadığımızı unutturuveriyordu bize.
Kümesin horozları, gün geçtikçe horozlanıyorlar, birbirleriyle kavgaya tutuşuyorlardı. Pırıl pırıl yanan kızıl kahve tüylü ince gövdesi ve renk cümbüşünü andıran bir demet halinde salkım saçak dökülen kuyruğuyla Denizli horozu; hem Habeş horozuna hem de sarı horoza daha bir horozlanıyordu giderek.
Ördekler, çoklukla yüzmelerine yetmeyen; ama suya banıp çıkmaya yeterli, kademelerle sıralanmış; durgun suyu yosun yeşiline kesmiş; yukardan bakınca yeşim taşını andıran ön bahçedeki küçücük üç havuzun etrafında olmayı yeğlediklerinden tavşanlar ve tavuklarla arka bahçede yaşamıyordu.
Maskeli baloya gidermişçesine göz çevresi kalın siyah bir şeritle bantlanmış kuyrukkakanlar, tavşanlara yakın yaşamayı sevdiklerinden yan sitenin arka bahçesindeki ladinlerin, mazıların, Japon elmalarının, inci çiçeklerinin dallarından inmez oldular. Ağaç dallarına konup kalkan sadece kuyrukkakanlar değildi üstelik. Büyük de olsa bir bahçe için çok denebilecek çeşitlilikte kuş türü ve ötüşü ile şenlendi gözlerim, kulaklarım arka balkonumuz sayesinde. Bunun en büyük nedeni üniversite kampüsü olan binlerce dönümlük, çamla kaplı tepelerdi. Bir kampüsün ormanı, bizim arka bahçemiz olmuştu. Daha ne isterdim.
Tavukların her adımlarını düşüne taşına atarmış gibi usuldan gezişlerini, bir küçük kelebeği avlamak için artlarından koşuşlarını izlemek, doğa kitabını okumak hissini alabildiğine sunuyordu bana. Bu kitabın asla son sayfası yoktu ve her gün, her mevsim apayrı tasvirlerle karşımda olacaktı. Her mevsim kendi rengini giyiniyordu, bembeyaza büründüğü de oldu tepelerin, arsız pembe tonlarına da. Yemyeşile de, bomboza da.
Tavuklar büyürken tavşanlar da serpilmiş, gelişmişti. Devasa inşaat makaralarının etrafına çit teli çevrilerek yapılmış yuvalarından daha sık dışarı çıkıyor; güneşi görünce gölgeye kaçıyor; otları ve ağaç gövdelerini kemirerek bütün gün bahçenin altını üstüne getiriyorlardı, kara boncuk gözlü tavşanlar. En ufak bir seste hemen oldukları yerde duruyor; kocaman kulaklarını dikerek etrafı dinliyor; ortalığın tekin olduğundan emin olunca da site sakinlerince kendilerine atılan havuçları, marulları kemirmeye devam ediyorlardı. Tavşanlardan biri nadir bir cinsti. Aslanbaş cinsinden.
Bazen tavşanlar ortalıkta gözükmese bile bahçenin hemen her yeri oyulmuş toprak zemininden o bahçede tavşanların yaşadığı anlaşılıveriyordu kolayca.
O kadar bakınmama rağmen komşulardan hep duyduğum civardaki tilkiyi henüz görememiştim. Tilki görmek “uğurdur” derler. Gece yolculuklarında eğer uyanıksanız, aniden ışıyan iki pırıltı beliriverirse yolda, o, otobüsün farlarının gözlerini aldığı bir tilkidir mutlaka.
Tilkileri ne kadar beklersem bekleyim göremedim. Tilki bu. Kendini ne zaman gösterip göstermeyeceğini en iyi o bilir.
Her sabah saat altıda kalkar kalkmaz önce pencere ya da balkondan yan sitenin tavuklarına, tavşanlarına bakar, sonra işe gitmek üzere hazırlanırdım. O sabah da doğruca pencereye yönelip tülü araladım yan sitenin arka bahçesinin sakinlerini görmek için.
Tavuklar da tavşanlar da ortalıkta gözükmüyordu. Yerde öbek öbek renkler fark ettim. Tavukların rengini ezbere bildiğimden yerdeki renk öbeklerinin tavukların renginden olduğunu düşündüm. Hemen renkli öbekleri saymaya koyuldum. Tavukların sayısı kadar benekle bezenmişti arka bahçenin zemini. Yoksa tavuklar zehirlenmiş; bayılıp yere mi düşmüşlerdi?
Bahçenin dibinde, sol köşede bir hareket sezinledim. Siyah bir şey top gibi yere düşmüştü, üstü yeşil demir çit ile çevrili duvardan.
Tilkiyi işte ilk kez o zaman gördüm. Tam tilkilik yaparken. Kırk hikâyesinin kırkı da tavuk üzerine olan tilkiyi, yeni bir tavuk hikâyesi edinirken gördüm hem de.
Tilkinin, tavukları boğazladığını anlayınca donakaldım. Daha dün akşam, iş dönüşü balkonda yemek yerken, yemekten sonra hava kararana kadar oturup onları izlediğim onca tavuk yerde hareketsiz yatıyordu. Bembeyaz Habeş horozu da öylece hareketsiz düşüvermişti bir ladinin altına.
Tilki, besbelli ki gece tüm tavukları boğazlamış ve kaçırabildiklerini bahçe dışına taşımıştı. Tavukları boğazladığı yerde de boğuşmanın ardından yere saçılmış öbek öbek tüyler kalmıştı.
Tilki, siyah tavuğu dişlerinin arasına almış, duvara zıplayıp, duvarın üstünü kaplayan demir çitin nasıl olduysa aralık kalmış dar boşluğundan dışarı taşımak istiyordu. Gece boyunca bir düzineden fazla tavuğu boğazlamış tilki, yorulmuş olmalıydı. Duvara çıkamadığı her zıplayışından sonra kendi bir yana siyah tavuk bir yana düştükçe bezginlikle sağa sola bakınıyor, artık iyice ağarmaya başlamış günün yakında ortalığı ışıl ışıl yapacağını bildiğinden kalan tavukları hala bahçe dışına çıkaramamış olmasının telaşını yaşıyor gibiydi.
Ne yapacağımı bilemedim. Tüm tavuklar boğazlandığı için artık onları kurtarma imkanı yoktu. Ama tavşanlar gözükmüyordu. Kaçmış olmalıydılar. Canhıraş eşimi uyandırdım.
Eşim, sabahın o saatinde beni o halde görünce telaşa kapıldı; onu pencereye götürüp manzarayı gösterdim. İlkin neler olup bittiğini anlamadı. “Tilkinin gece tavukları boğazladığını” söylediğimde, yüzünün ifadesi birdenbire değişiverdi eşimin.
Eşim gözlerini dikmiş, bahçenin giriş kapısına bakıyordu. Ben de baktım.
O kuyruğu renk cümbüşü, kızıl kahve Denizli horozu ayakta duruyordu; sindiği köşede. Her zamanki gibi gözükmüyordu horoz. Ayaktaydı; ama ince bir derinin tuttuğu başı öne düşmüştü.
Tam o sırada sitenin bakıcısı geldi yem vermek için. Bahçe kapısından girer girmez olduğu yerde çakılı kaldı. Bahçede geceleyin tavuk katliamı olduğunu anladığımda benim de donakaldığım gibi.
Bakıcı, bahçede dolanmaya başladı. Hemen sol yanında köşede duran Denizli horozunu görememişti. Bahçeyi dolanıp, telefon ile olanları haber verip, kapıya yönelmişken, köşede başı öne düşmüş; ama kendi dimdik ayakta horozu gördü. Horoz, kurtarıcısını görmüş; ama kurtarılamıştı. Bakıcıya doğru adım atmayı denerken yere yığıldı.
Kızıl kahve Denizli horozu, demek ki tilkiye epeyce horozlanmış, diklenmişti. Ne kadar dirense de sonunda tilkinin dişleri onun boğazını da kapmıştı. Zaten tilkinin girdiği kümeste tek bir tavuk dahi canlı kalamazdı.
Tilki, hala ağzında siyah tavukla duvarı aşmaya çalışıyor; ama buna gücü yetmiyordu. Tavukların kan sızıntıları, duvarda yol yol kırmızı şeritler oluşturmuştu. O daha civcivken bahçeye bırakılan; gün be gün palazlanmalarını izlediğim; şimdi yerde sadece tüy yumağı halinde cansız yatan tavukların başına saksağanlar üşüşmeye başlamıştı bile. Saksağanlar, güçlü siyah gagaları ile tavukları didikleyip, tavuklardan kopardıkları koca parçaları yutuyordu.
Tilki, yorgun ve bezgin gözlerle etrafına bakındı. Saksağanların ziyafetini izledi bir süre. Saksağanların ona teşekkür etmelerini mi bekliyordu acaba?
Tilki, bir süre sağa sola bezgince bakındıktan sonra dişlerinin arasında siyah tavuk olmaksızın duvara sıçradı; daracık çit boşluğundan bahçenin dışına zıpladı. Hemen bahçenin gerisindeki dikenli telle çevrili kampüsün ormanına girdi. Çamların dibinden ağır ağır ilerleyip, bir mazının yanında durdu. Mazının tam altına, dışarı taşıdığı tavuklardan birini gömmüş olmalıydı. Toprağı eşeleyip, gömdüğü tavuğun üstünü daha bir örttü. Sonra başka bir mazının altına gitti. Oraya da bir tavuk gömdüğü belliydi. Tavukların üstündeki toprağı biraz daha besledikten sonra tepenin arka tarafına doğru yavaş yavaş uzaklaştı. Yuvasına gidiyor olmalıydı.
Ben, tilkinin ağzında siyah tavukla birlikte duvarı aşma çabalarını izler, yerde yatan boğazlanmış tavuklarda bir hareket görebilecek miyim diye bakınırken hayli zaman geçmişti. Epeyce gecikmiş olarak apar topar hazırlanıp, çıktım.
Akşam, yan sitenin sakinleri neredeyse ufak bir parkı andıran arka bahçeye doluşmuştu. Tavşanları, tavukları bahçeye salıveren, ön bahçedeki ördekleri büyüten adam, “O tilkiyi gördüğüm yerde haklayacağım” diye bas bas bağırıyordu. Avcı kıyafetleri giyinmişti. Yanındaki üç beş kişi ile “Girilmez. Avlanmak yasaktır” tabelasına aldırmaksızın ormana daldı. Çok sinirli görünüyordu. Binlerce dönümlük kampüs ormanını kuşatan onca dikenin, çalının uzunca şortunun kapatamadığı bacaklarını çizmesine, kanatmasına hiç aldırmadığı belliydi.
Tavukların boğazlanmasına çok üzülmüştüm; ama tilkiye kızmak hiç aklıma gelmemişti. Kızsam kızsam, tavukların, tavşanların tıkıldığı bahçenin yeterince güvenli olmayacak şekilde, çitte boşluk bırakılarak telle çevrilmiş olmasına ve çitteki açıklığın kapatılmayarak tavuklarla tavşanların tilkinin insafına bırakılmalarına kızabilirdim ancak.
Tilkilerin, tavukların olduğu yerlere dadandığı ve tavukları boğazladığını bilmeyen olmadığına göre; tilkinin yarım yamalak bir çitten içeri kolayca gireceğini gözardı eden anlayışa kızmaktı doğru olan. İhmalciliğe, tedbir almamaya kızabilirdim sadece. Ben, o çiti tam çekmeyen; on beş, yirmi santimlik bir açıklığı bunca zamandır kapatmayıp, bir düzineden çok tavuğun boğazlanmasına izin veren yaklaşıma kızmıştım. Tilkiye kızamazdım. Onun doğası öyleydi. Tavukları boğazlamaktı tilkinin doğası.
Tilki, tilkiliğini yapmıştı sonunda. Doğası neyse öyle davranmıştı. Tavuk gören tilki ne yaparsa, o tilki de onu yapmıştı. Tilkiler böyleydi. Tilkiyi suçlamak bu yüzden çok anlamsız ve doğaya aykırıydı.
Tilki, sadece tavukları değil tavşanları da boğazlamıştı. Aslanbaş cinsi tavşan da boğazladıkları arasındaydı. Sadece üç tavşan, bahçenin yanındaki otoparka kaçıp, araçların altına gizlenerek kurtulmuştu.
Koca bahçe üç tavşana kalmıştı. Onlar da hayli ürkekleşmişlerdi o günden sonra. Tavuklarla tavşanların çoğunun boğazlandığı o geceden kurtulan üç tavşan, en kuytu yerlere gizleniyorlar, sık sık kulaklarını dikleştirip etrafı dinliyorlardı. Epeyce sürdü bu tedirginlikleri hem de yalnızlıkları. Yeni yeni palazlanan civcivler ve yavru tavşanlar gelene dek.
Yeni civcivler, daha tavuk bile olamadan boğazlandılar. Bu kez başıboş köpeklerin oluşturduğu kalabalık bir köpek sürüsü boğazlamıştı hem tavukları hem de tavşanları. Bir sabah yeniden aynı görüntüyü görmek zorunda kalmıştık. Bu kez bahçe kapısı açık bırakılmış; yirmiden fazla köpekten oluşan başıboş bir sürü bahçeye dalmıştı gecenin koyusunda. Apartman sakinleri köpek havlamalarını duymuş; ama koca sürünün içine dalmaya cesaret edememişti. Tavukların tümü köpeklerce boğazlanmıştı. Tavşanlardan da sadece ikisi sağ kalabilmişti.
Saksağanlar yine bir tavuk ziyafeti çekiyorlardı o sabah. Yerde yatan, didiklemiş, tüyleri oraya buraya savrulmuş tavukların etleri uçuşuyordu saksağanların hırçınca vurdukları gagalarından. Güneş yükseldikten sonra tavuk eti sıcağın etkisiyle kokuşuyor olmalıydı ki güneş yükselir yükselmez saksağanlar, tavukları gagalamayı bırakıp dallara konuyordu.
Bir kez daha böyle bir şey görmemeyi dileyerek tülü kapadım. Hiç mi ders almamıştı tavukları, tavşanları bu tekinsiz bahçeye tıkanlar? Hep tilki mi suçluydu, doğasına göre davrandığı için? Başıboş köpeklerin eğer sürü olurlarsa saldırganlaştıklarını bile bile; geceleyin bahçenin kapısını ardına kadar açık bırakmak kusur değil miydi, hem de düşünen beyinleri olan insanlarca?
İçimden “Ah şu çuvaldızı başkasına, iğneyi kendimize batırmanın nasıl bir erdem olduğunu bir anlayabilsek” diye geçirerek kapadım tülü. Yerde yatan, daha tavuk bile olmaya erişememiş onlarca palazlanmış civcivin saksağanlar tarafından didiklenmelerine daha fazla bakamadım.
Birkaç gündür ön bahçenin ördekleri gözükmüyordu. Küçük havuzları boştu. Onların da boğazlanmış olmalarından korktum. Oysa korktuğumdan daha da beteri gelmişti ördeklerin başına. Ördekler, tavukları boğazladığı için tilkiye çok kızan adamın isteğiyle kesilmiş meğer. Kızartılmak üzere.
Yeni bir üzüntüyle sarsıldım. Oysa ne güzel dolanırlardı sitenin etrafında tek sıra halinde, vakvaklayarak o beş ördek. Küçük havuzları ıpıssız kalakaldı onlar kesildikten sonra. Tavukları boğazladığı için tilkiye kızan adam, ördekleri kestirdiği için hiç kendine kızmamış mıydı acaba? Tilkinin yaptığından da beterdi onun yaptığı. Tilki doğası gereği tavukları boğazlamıştı; ama o adam, bahçeyi güzelleştirsin diye beslenen ördekleri keyfi için kestirtmişti.
Aklıma en sevdiğim dizelerden biri geldi. Ne zaman çifte standart denilse, aklıma ilk gelen şiirsel tanımlama;
“Hanım yaparsa kaza,
Halayık yaparsa ceza.”
Acemi Demirci, 04.11.2011
Koynunda sakladığı her canlının doğası değişiktir. Doğası suya uygun canlı da vardır, havaya uygun olanı da. Hatta toprağın kaç kat altında barınan doğalı canlılar da. Bir canlının soluklandığı yerde, başka bir canlının soluğu kesilebilir. Kendi doğasına uygun yaşar her canlı.
Tilkiler de tilki olmak doğasının dışına çıkamaz. Bir tilkiden, tilkiden başka bir şey olmaz. Doğasına uymaz tilkinin, tilki olmamak. Nasıl yaşayacaksa, ne yiyecekse bir tilki, bir tilkinin doğasında kodlanmıştır zaten.
Köpekten daha çelimsizdir tilkiler. Kulakları sürmeli, tüylü kuyrukları kabarıktır. Neredeyse tilkiyi tutup, kuyruklarını okşayasınız gelir. Bir de zekalarını bilmeyen yoktur tilkilerin. Eni konu zekidir tilkiler.
İki yıl önce, şehrin göbeğinde oturmanın tüm kirliliğini; gürültüsünü, kalabalığını, sıkışıp kalmışlığını; gözümüzü kırpmadan, bir çırpıda şehrin göbeğinde bırakıp, biz de şehir kaçkınlarından olduk. Polatlı'ya daha bir yaklaştık.
Yüksek bir blokta yaşasak da arka bahçemiz bir üniversitenin kampüsüne bitişik olduğundan, pencerelerimizi farklı bir Ankara'ya açmaya başladık. Açılan o pencere ile gözümüz gönlümüz de açılıyordu.
Vaktinde alıp başını giden bir alçak dağ silsilesi iken, o alçak dağların üzerine onar, yirmişer katlı betondan dağlar dikilince, arkamızdaki tepelerin çoğu eriyip gitmiş. Yine de vadisiyle, birbirini izleyen üzeri çam ağaçlarıyla, fidanlarla dolu arkadaki tepeler, ön taraftan akan Eskişehir Yolu'nun aksine dingin bir tablo gibiydi. Dört mevsim ayrı renge kuşanan, gelinciklerin, Ankara çiğdemlerinin, alim düğmelerinin, yabani zambakların, deve dikenlerinin capcanlı renkleriyle boyanmış bir tablo. Monet görse, resmederdi o tepeleri. Patikalarında yürüyen, tüllere bürünmüş zarif hanımlarla.
Önceleri “acaba fidan mı yoksa ot mu” ikilemine düşüren boysuz, pek körpe fidanların yanında, yetişkin çam ağaçları ile dolu arka tepelerde başka hayatların olduğuna emindim. Tepeler, keklikler, deliceler, kerkenezler, kukumavlar, o dağdan bu dağa gezen dağ tavşanlarıyla dolu olmalıydı. Bunlarla dolu olmalıydı, zira da pek çok kuşun çığlığını duyuyordum. Henüz görememiştim çoğunu ama seslerini duymuştum gündüz kuşlarının da gece kuşlarının da. Yakınlardaydılar.
Yan sitenin bir park kadar geniş arka bahçesindeki tavukları, ördekleri ve tavşanları izleyerek avundum uzunca bir süre. Henüz tam tüylenmemiş ama hayli palazlanmış civcivleri ve ördek yavrularını seyretmek çok keyifliydi. Bir bakıyordum kendi kendime gülüyorum ördek yavrularının birbiri ardı sıra yalpalaya yalpalaya gidişlerini izlerken.
Civcivler, tüylendikçe renklendi. Simsiyah olan da oldu, sapsarı olan da. Beyazı da vardı, koyu gri üzerine beyaz kırçıl kırçıl benekli olan da. Vakitli ötmek derdini hiç taşımayan horozlar da giderek görkemli tüylere kavuştular.
Başı beyaz tüylerden hotozlu bembeyaz Habeş horozu ile lacivertli, yeşilli, bordolu ışıl ışıl kuyruk telekleri gururla yukarı kavislenip sonra püskül gibi aşağı dökülürken yeri süpüren kızıl kahve Denizli horozu, sadece horoz olmakta değil görkemde de birbiriyle yarışır gibiydi. Derken bir üçüncü horoz daha belirdi aralarında. Koyu sarı bir horoz.
Eğer civcivlere her gün bakıyorsanız, onların ne tez büyüdüğünü; tüylerinin günden güne ne kadar renklenip, parladığını kolayca fark edebilirsiniz. Bir düzineden fazla tavuk ve üç horoz, giderek güzelleşti, renklendi. Bahçenin içinde gün boyu bir oraya bir buraya koşturup, yerden bir şeyler toplarken hala metropolde yaşadığımızı unutturuveriyordu bize.
Kümesin horozları, gün geçtikçe horozlanıyorlar, birbirleriyle kavgaya tutuşuyorlardı. Pırıl pırıl yanan kızıl kahve tüylü ince gövdesi ve renk cümbüşünü andıran bir demet halinde salkım saçak dökülen kuyruğuyla Denizli horozu; hem Habeş horozuna hem de sarı horoza daha bir horozlanıyordu giderek.
Ördekler, çoklukla yüzmelerine yetmeyen; ama suya banıp çıkmaya yeterli, kademelerle sıralanmış; durgun suyu yosun yeşiline kesmiş; yukardan bakınca yeşim taşını andıran ön bahçedeki küçücük üç havuzun etrafında olmayı yeğlediklerinden tavşanlar ve tavuklarla arka bahçede yaşamıyordu.
Maskeli baloya gidermişçesine göz çevresi kalın siyah bir şeritle bantlanmış kuyrukkakanlar, tavşanlara yakın yaşamayı sevdiklerinden yan sitenin arka bahçesindeki ladinlerin, mazıların, Japon elmalarının, inci çiçeklerinin dallarından inmez oldular. Ağaç dallarına konup kalkan sadece kuyrukkakanlar değildi üstelik. Büyük de olsa bir bahçe için çok denebilecek çeşitlilikte kuş türü ve ötüşü ile şenlendi gözlerim, kulaklarım arka balkonumuz sayesinde. Bunun en büyük nedeni üniversite kampüsü olan binlerce dönümlük, çamla kaplı tepelerdi. Bir kampüsün ormanı, bizim arka bahçemiz olmuştu. Daha ne isterdim.
Tavukların her adımlarını düşüne taşına atarmış gibi usuldan gezişlerini, bir küçük kelebeği avlamak için artlarından koşuşlarını izlemek, doğa kitabını okumak hissini alabildiğine sunuyordu bana. Bu kitabın asla son sayfası yoktu ve her gün, her mevsim apayrı tasvirlerle karşımda olacaktı. Her mevsim kendi rengini giyiniyordu, bembeyaza büründüğü de oldu tepelerin, arsız pembe tonlarına da. Yemyeşile de, bomboza da.
Tavuklar büyürken tavşanlar da serpilmiş, gelişmişti. Devasa inşaat makaralarının etrafına çit teli çevrilerek yapılmış yuvalarından daha sık dışarı çıkıyor; güneşi görünce gölgeye kaçıyor; otları ve ağaç gövdelerini kemirerek bütün gün bahçenin altını üstüne getiriyorlardı, kara boncuk gözlü tavşanlar. En ufak bir seste hemen oldukları yerde duruyor; kocaman kulaklarını dikerek etrafı dinliyor; ortalığın tekin olduğundan emin olunca da site sakinlerince kendilerine atılan havuçları, marulları kemirmeye devam ediyorlardı. Tavşanlardan biri nadir bir cinsti. Aslanbaş cinsinden.
Bazen tavşanlar ortalıkta gözükmese bile bahçenin hemen her yeri oyulmuş toprak zemininden o bahçede tavşanların yaşadığı anlaşılıveriyordu kolayca.
O kadar bakınmama rağmen komşulardan hep duyduğum civardaki tilkiyi henüz görememiştim. Tilki görmek “uğurdur” derler. Gece yolculuklarında eğer uyanıksanız, aniden ışıyan iki pırıltı beliriverirse yolda, o, otobüsün farlarının gözlerini aldığı bir tilkidir mutlaka.
Tilkileri ne kadar beklersem bekleyim göremedim. Tilki bu. Kendini ne zaman gösterip göstermeyeceğini en iyi o bilir.
Her sabah saat altıda kalkar kalkmaz önce pencere ya da balkondan yan sitenin tavuklarına, tavşanlarına bakar, sonra işe gitmek üzere hazırlanırdım. O sabah da doğruca pencereye yönelip tülü araladım yan sitenin arka bahçesinin sakinlerini görmek için.
Tavuklar da tavşanlar da ortalıkta gözükmüyordu. Yerde öbek öbek renkler fark ettim. Tavukların rengini ezbere bildiğimden yerdeki renk öbeklerinin tavukların renginden olduğunu düşündüm. Hemen renkli öbekleri saymaya koyuldum. Tavukların sayısı kadar benekle bezenmişti arka bahçenin zemini. Yoksa tavuklar zehirlenmiş; bayılıp yere mi düşmüşlerdi?
Bahçenin dibinde, sol köşede bir hareket sezinledim. Siyah bir şey top gibi yere düşmüştü, üstü yeşil demir çit ile çevrili duvardan.
Tilkiyi işte ilk kez o zaman gördüm. Tam tilkilik yaparken. Kırk hikâyesinin kırkı da tavuk üzerine olan tilkiyi, yeni bir tavuk hikâyesi edinirken gördüm hem de.
Tilkinin, tavukları boğazladığını anlayınca donakaldım. Daha dün akşam, iş dönüşü balkonda yemek yerken, yemekten sonra hava kararana kadar oturup onları izlediğim onca tavuk yerde hareketsiz yatıyordu. Bembeyaz Habeş horozu da öylece hareketsiz düşüvermişti bir ladinin altına.
Tilki, besbelli ki gece tüm tavukları boğazlamış ve kaçırabildiklerini bahçe dışına taşımıştı. Tavukları boğazladığı yerde de boğuşmanın ardından yere saçılmış öbek öbek tüyler kalmıştı.
Tilki, siyah tavuğu dişlerinin arasına almış, duvara zıplayıp, duvarın üstünü kaplayan demir çitin nasıl olduysa aralık kalmış dar boşluğundan dışarı taşımak istiyordu. Gece boyunca bir düzineden fazla tavuğu boğazlamış tilki, yorulmuş olmalıydı. Duvara çıkamadığı her zıplayışından sonra kendi bir yana siyah tavuk bir yana düştükçe bezginlikle sağa sola bakınıyor, artık iyice ağarmaya başlamış günün yakında ortalığı ışıl ışıl yapacağını bildiğinden kalan tavukları hala bahçe dışına çıkaramamış olmasının telaşını yaşıyor gibiydi.
Ne yapacağımı bilemedim. Tüm tavuklar boğazlandığı için artık onları kurtarma imkanı yoktu. Ama tavşanlar gözükmüyordu. Kaçmış olmalıydılar. Canhıraş eşimi uyandırdım.
Eşim, sabahın o saatinde beni o halde görünce telaşa kapıldı; onu pencereye götürüp manzarayı gösterdim. İlkin neler olup bittiğini anlamadı. “Tilkinin gece tavukları boğazladığını” söylediğimde, yüzünün ifadesi birdenbire değişiverdi eşimin.
Eşim gözlerini dikmiş, bahçenin giriş kapısına bakıyordu. Ben de baktım.
O kuyruğu renk cümbüşü, kızıl kahve Denizli horozu ayakta duruyordu; sindiği köşede. Her zamanki gibi gözükmüyordu horoz. Ayaktaydı; ama ince bir derinin tuttuğu başı öne düşmüştü.
Tam o sırada sitenin bakıcısı geldi yem vermek için. Bahçe kapısından girer girmez olduğu yerde çakılı kaldı. Bahçede geceleyin tavuk katliamı olduğunu anladığımda benim de donakaldığım gibi.
Bakıcı, bahçede dolanmaya başladı. Hemen sol yanında köşede duran Denizli horozunu görememişti. Bahçeyi dolanıp, telefon ile olanları haber verip, kapıya yönelmişken, köşede başı öne düşmüş; ama kendi dimdik ayakta horozu gördü. Horoz, kurtarıcısını görmüş; ama kurtarılamıştı. Bakıcıya doğru adım atmayı denerken yere yığıldı.
Kızıl kahve Denizli horozu, demek ki tilkiye epeyce horozlanmış, diklenmişti. Ne kadar dirense de sonunda tilkinin dişleri onun boğazını da kapmıştı. Zaten tilkinin girdiği kümeste tek bir tavuk dahi canlı kalamazdı.
Tilki, hala ağzında siyah tavukla duvarı aşmaya çalışıyor; ama buna gücü yetmiyordu. Tavukların kan sızıntıları, duvarda yol yol kırmızı şeritler oluşturmuştu. O daha civcivken bahçeye bırakılan; gün be gün palazlanmalarını izlediğim; şimdi yerde sadece tüy yumağı halinde cansız yatan tavukların başına saksağanlar üşüşmeye başlamıştı bile. Saksağanlar, güçlü siyah gagaları ile tavukları didikleyip, tavuklardan kopardıkları koca parçaları yutuyordu.
Tilki, yorgun ve bezgin gözlerle etrafına bakındı. Saksağanların ziyafetini izledi bir süre. Saksağanların ona teşekkür etmelerini mi bekliyordu acaba?
Tilki, bir süre sağa sola bezgince bakındıktan sonra dişlerinin arasında siyah tavuk olmaksızın duvara sıçradı; daracık çit boşluğundan bahçenin dışına zıpladı. Hemen bahçenin gerisindeki dikenli telle çevrili kampüsün ormanına girdi. Çamların dibinden ağır ağır ilerleyip, bir mazının yanında durdu. Mazının tam altına, dışarı taşıdığı tavuklardan birini gömmüş olmalıydı. Toprağı eşeleyip, gömdüğü tavuğun üstünü daha bir örttü. Sonra başka bir mazının altına gitti. Oraya da bir tavuk gömdüğü belliydi. Tavukların üstündeki toprağı biraz daha besledikten sonra tepenin arka tarafına doğru yavaş yavaş uzaklaştı. Yuvasına gidiyor olmalıydı.
Ben, tilkinin ağzında siyah tavukla birlikte duvarı aşma çabalarını izler, yerde yatan boğazlanmış tavuklarda bir hareket görebilecek miyim diye bakınırken hayli zaman geçmişti. Epeyce gecikmiş olarak apar topar hazırlanıp, çıktım.
Akşam, yan sitenin sakinleri neredeyse ufak bir parkı andıran arka bahçeye doluşmuştu. Tavşanları, tavukları bahçeye salıveren, ön bahçedeki ördekleri büyüten adam, “O tilkiyi gördüğüm yerde haklayacağım” diye bas bas bağırıyordu. Avcı kıyafetleri giyinmişti. Yanındaki üç beş kişi ile “Girilmez. Avlanmak yasaktır” tabelasına aldırmaksızın ormana daldı. Çok sinirli görünüyordu. Binlerce dönümlük kampüs ormanını kuşatan onca dikenin, çalının uzunca şortunun kapatamadığı bacaklarını çizmesine, kanatmasına hiç aldırmadığı belliydi.
Tavukların boğazlanmasına çok üzülmüştüm; ama tilkiye kızmak hiç aklıma gelmemişti. Kızsam kızsam, tavukların, tavşanların tıkıldığı bahçenin yeterince güvenli olmayacak şekilde, çitte boşluk bırakılarak telle çevrilmiş olmasına ve çitteki açıklığın kapatılmayarak tavuklarla tavşanların tilkinin insafına bırakılmalarına kızabilirdim ancak.
Tilkilerin, tavukların olduğu yerlere dadandığı ve tavukları boğazladığını bilmeyen olmadığına göre; tilkinin yarım yamalak bir çitten içeri kolayca gireceğini gözardı eden anlayışa kızmaktı doğru olan. İhmalciliğe, tedbir almamaya kızabilirdim sadece. Ben, o çiti tam çekmeyen; on beş, yirmi santimlik bir açıklığı bunca zamandır kapatmayıp, bir düzineden çok tavuğun boğazlanmasına izin veren yaklaşıma kızmıştım. Tilkiye kızamazdım. Onun doğası öyleydi. Tavukları boğazlamaktı tilkinin doğası.
Tilki, tilkiliğini yapmıştı sonunda. Doğası neyse öyle davranmıştı. Tavuk gören tilki ne yaparsa, o tilki de onu yapmıştı. Tilkiler böyleydi. Tilkiyi suçlamak bu yüzden çok anlamsız ve doğaya aykırıydı.
Tilki, sadece tavukları değil tavşanları da boğazlamıştı. Aslanbaş cinsi tavşan da boğazladıkları arasındaydı. Sadece üç tavşan, bahçenin yanındaki otoparka kaçıp, araçların altına gizlenerek kurtulmuştu.
Koca bahçe üç tavşana kalmıştı. Onlar da hayli ürkekleşmişlerdi o günden sonra. Tavuklarla tavşanların çoğunun boğazlandığı o geceden kurtulan üç tavşan, en kuytu yerlere gizleniyorlar, sık sık kulaklarını dikleştirip etrafı dinliyorlardı. Epeyce sürdü bu tedirginlikleri hem de yalnızlıkları. Yeni yeni palazlanan civcivler ve yavru tavşanlar gelene dek.
Yeni civcivler, daha tavuk bile olamadan boğazlandılar. Bu kez başıboş köpeklerin oluşturduğu kalabalık bir köpek sürüsü boğazlamıştı hem tavukları hem de tavşanları. Bir sabah yeniden aynı görüntüyü görmek zorunda kalmıştık. Bu kez bahçe kapısı açık bırakılmış; yirmiden fazla köpekten oluşan başıboş bir sürü bahçeye dalmıştı gecenin koyusunda. Apartman sakinleri köpek havlamalarını duymuş; ama koca sürünün içine dalmaya cesaret edememişti. Tavukların tümü köpeklerce boğazlanmıştı. Tavşanlardan da sadece ikisi sağ kalabilmişti.
Saksağanlar yine bir tavuk ziyafeti çekiyorlardı o sabah. Yerde yatan, didiklemiş, tüyleri oraya buraya savrulmuş tavukların etleri uçuşuyordu saksağanların hırçınca vurdukları gagalarından. Güneş yükseldikten sonra tavuk eti sıcağın etkisiyle kokuşuyor olmalıydı ki güneş yükselir yükselmez saksağanlar, tavukları gagalamayı bırakıp dallara konuyordu.
Bir kez daha böyle bir şey görmemeyi dileyerek tülü kapadım. Hiç mi ders almamıştı tavukları, tavşanları bu tekinsiz bahçeye tıkanlar? Hep tilki mi suçluydu, doğasına göre davrandığı için? Başıboş köpeklerin eğer sürü olurlarsa saldırganlaştıklarını bile bile; geceleyin bahçenin kapısını ardına kadar açık bırakmak kusur değil miydi, hem de düşünen beyinleri olan insanlarca?
İçimden “Ah şu çuvaldızı başkasına, iğneyi kendimize batırmanın nasıl bir erdem olduğunu bir anlayabilsek” diye geçirerek kapadım tülü. Yerde yatan, daha tavuk bile olmaya erişememiş onlarca palazlanmış civcivin saksağanlar tarafından didiklenmelerine daha fazla bakamadım.
Birkaç gündür ön bahçenin ördekleri gözükmüyordu. Küçük havuzları boştu. Onların da boğazlanmış olmalarından korktum. Oysa korktuğumdan daha da beteri gelmişti ördeklerin başına. Ördekler, tavukları boğazladığı için tilkiye çok kızan adamın isteğiyle kesilmiş meğer. Kızartılmak üzere.
Yeni bir üzüntüyle sarsıldım. Oysa ne güzel dolanırlardı sitenin etrafında tek sıra halinde, vakvaklayarak o beş ördek. Küçük havuzları ıpıssız kalakaldı onlar kesildikten sonra. Tavukları boğazladığı için tilkiye kızan adam, ördekleri kestirdiği için hiç kendine kızmamış mıydı acaba? Tilkinin yaptığından da beterdi onun yaptığı. Tilki doğası gereği tavukları boğazlamıştı; ama o adam, bahçeyi güzelleştirsin diye beslenen ördekleri keyfi için kestirtmişti.
Aklıma en sevdiğim dizelerden biri geldi. Ne zaman çifte standart denilse, aklıma ilk gelen şiirsel tanımlama;
“Hanım yaparsa kaza,
Halayık yaparsa ceza.”
Acemi Demirci, 04.11.2011
3 Aralık 2011 Cumartesi
On yılların ötesinde iki küçük kız çocuğu
Asuman Başer Kafaoğlu-Büke’ye ithaftır,
Kaç on yıldan oluşur bir ömür. Her on yıl, bir önceki on yıldan daha görmüş geçirmişliği; dünyanın kaç bucak olduğunu öğrenmişliği; sadece fiziken değil ruhen büyümüşlüğü barındırır. Geçen her on yıl, bir öncekileri sarıp sarmalar; üstünü yorgan gibi örter yaşanmışlıkların. Sünger çeker gibi. Ekini örten kar gibidir yıllar, on yılları örttüklerinde. Yıllar, yıldırmış da olabilir; yıldırım gibi çarpmış da. Yılkı atları görülen rüyalar gibi muratlar bahşetmiş de olabilir. Yıllar geçip gider mutlak; geçip giderken selin suyu gibi gürler. Önüne kattıkları da olur kopartabildiklerinden. Kimisi taze fidan, kimisi yetişkin, kimisi ulu ağaçlar gibi yaşamların dallarını da kırabilir o selin suları; taptaze bahar çiçeklerini de dökebilir. En kötüsü, sel gibi çağlayan yılların ister fidan, ister ulu ağaç olsun kökünden söküp çıkarmasıdır yaşamları, kök saldığı topraklardan.
Daha dün gibi gelen ilkokul yıllarımızdan bu yana meğer dört on yıl geçmiş. Ne de çabuk geçmiş o dört on yıl. Eğer tesadüfler olmasa da o yıllardan bahsetmeseydik daha evvelsi gün, neyi hatırladığımı bile anımsayamayacaktım o günlerden. Oysa hem de nasıl hatırlıyormuşum en naif, en masum, en temiz sayfalara yazılanları. Bugün gerçek sayfalara yazacak ne çok şeyim varmış geçen o dört on yılın örttükleri hakkında. Belleğimde, yüreğimde.
Hep izledim ilkokuldaki ilk arkadaşımı. O zaman bilinmezdi, sonradan türedi tanımlamayla kankamı. Kanka olduğumuzu da bilmezdik ya. Öyleymişiz.
İki küçük kızdık o zamanlar. Ankara Yeni Mahalle, Yahya Kemal Caddesi boyunca Güven Deneme İlkokulu’na giden; paydos zili çalınca da geri dönen iki ilkokul sınıf arkadaşı. Geri dönüşlerimiz geç olurdu. Okulumuz deneme ilkokulu olduğundan hem sabah hem öğleden sonra okulluyduk biz.
Siyah, çoklukla robadan büzgülü önlüklerimizin üzerindeki yakalarımız pek afiliydi. Kimselerde görülmemiş modelden. Fitilli beyaz ketenden biraz irice, yuvarlak kenarlı bir yaka kesilir, dikilirdi. Yakamızın yuvarlak kenarları diğer okullarda olduğu gibi önden iliklenmezdi düğmeye. Arkadan iliklenirdi. Çünkü önü süslüydü yakalarımızın. Kadife bir siyah kurdela ile. Yakalarımızın ortasındaki dört iliğe geçirilmiş kadife kurdelaların çapraz ya da girintili kesilmiş uçları, yakamızdan sarkardı. Kendimizce bir modamız vardı, bilmesek de.
Yerli malı haftaları rengarenk geçerdi sınıflarda. Renkli kartonlara meyve resimleri çizer, başlarımıza meyve resimli karton taçlar takardık. Sıraları bitiştirip geniş bir masa oluşturur, üzerine hepimizin getirdiği meyveleri, yemişleri koyardık. Doya doya da yerdik sonra. Rontlarla eğlence katardık yerli malı haftamıza. Şimdi düşünüyorum da pek iyi işleyememişiz galiba yerli malı haftası derslerini. Dilimizdeki yozlaşmadan bile belli o dersten alacağımız not. Yerli yerinde olamamış hiç yerli malı haftaları, ilkokul yıllarından sonra.
Öğle tatillerimizde sınıfta beslenme dersimiz olurdu. Bize okulda süt ya da ayran dağıtılırdı her gün. Ben ayran içerdim. Süt bana kokardı çocukken. Şimdi, kemik erimesi gerçeğiyle yüzleştiğimden bu yana çocukken iskeletimizin iyi birer mimarları olamadığımızı da anlıyorum.
Sütün yanında, koca bir sepetin içindeki üzeri çıtır çıtır kızarmış, mis gibi kokan şimdilerin burger ekmeklerini andıran pamuk gibi ekmekler dağıtılırdı. Hepimiz bayılırdık o ekmeklere bir de sınıfı kaplayan taze ekmek kokusuna. O zamanlar ne plastikten ne de Çin işi beslenme çantaları yoktu. Annelerimiz bize birer beslenme torbası dikerdi. Ağzı iple büzülen. İçine yumurta, peynir, meyve koyardı annelerimiz. En çok portakal, mandalina ve elma olurdu meyve niyetine. Şimdilerde reflü illetinden sadece kokusuyla yetindiğimiz mandalinaları, meyveleri nasıl da yerdik.
Deneme ilkokullarının kitapları farklı olurmuş. Fen Bilgisi kitabımızla anlamıştı annem babam bunu. Kapkalın bir kitaptı. İçinde elektrik devreleri bile anlatılıyordu. Şema şema.
Okulumuz, öğrenciler için kurslar açardı her ilkokulda olduğu gibi. O bildik kurslardan. Mandolin, İngilizce ve bale. Benim İngilizce kursuna gitmemi istemişti annemle babam.
Ben onların bu tembihlerini aklımda tutarak dinledim öğretmenimizin “kimler hangi kursa katılacak” sorusunu. Ben İngilizce kursuna katılacaktım.
Asu; yani Asuman, parmağını ilk sorulan kurs olan mandolin için kaldırmıştı. Bir baktım benim parmağım da havada. Oysa müzikle hiç yakınlığım yok. Resim yapmak kadar kolay değil yani benim için müzik.
Resim dersen kimi görsem eline kağıt kalem verip bir şeyler çizdiriyorum. En çok da çatı tamir eden adam ve ağaca çıkan adam resimlerine meraklıyım. Her defasında bir çocuğun arzusunu kırmayıp bir şeyler çiziyor ellerine kalem kağıt tutuşturduklarım. Ama olmuyor. Çizdiklerini beğenmeyip onları eleştiriyorum daha okula bile gitmeden.
O zamanlar babamın okuduğu gazetede her gün verilen çizgi romanları, tefrikaları inceliyorum. Hoş Memo’nun resmini çizdiriyorum bazen. “Gülpembe’yi iyi çizemediler, saçlarının dalgalarını hiç yansıtamadılar” diye dudak büküyorum daha dört yaşındayken. İlkokul ikinci ya da üçündü sınıfta başlayan kurslar arasından da, tutup o dudak büktüğüm resim çizerlerin başardıkları kadar bile yeteneğim olmayan müzik kursuna parmak kaldırıyorum. Neden? Çünkü Asu, mandolin kursu için parmak kaldırdı. Ben de farkında bile olmadan kaldırmışım işte.
Evdekilere büyük sürpriz oldu benim mandolin kursuna yazılmam. Bana İngilizce kitap alacaklarını sanan annem ve babam, Ulus’tan mandolin alma derdine düştüler.
Babamın da müzik çalışmaları olmuş ama yeteneğinin yetmediğini görünce hiç üstelememiş. Kendine bir pikap ve çokça da plak alıp onları dinlemiş, çalıp söylemek yerine. Yani kimseler babamı şarkı söylerken dinleyememiş.
Ulus o zaman Ankara’nın beylik alışveriş merkezi. Oradan cilalı, boyalı bir mandolin aldık. Penayı tellerin altına iliştirdik. Annem eve gelir gelmez evdeki artık kumaşlardan mandolinime bir kılıf dikti. Kılıfın kenarına fırfır geçirerek süsledi. Bir de üzerine sol işareti işledi. Kursa hazırdım.
Mandolin kursumuz Salı ve Cuma günleri olacaktı. Okul çıkışlarında. Haftada iki kez. Kursu beklemeye başladım. Ben bir müzik aleti çalmayı öğrenecektim. Kendi başına bir şeyler yapmak hazzını düşleyen bir çocuk için ne mutluluk.
Kursumuz başladı. Kıvırcık sarı saçlı, asabi, müziğe kendini adamış, aynı zamanda Yeni Mahalle’deki Ev Ekonomisi Yatılı Kız Lisesi’nde de ders veren öğretmenimiz, kursun ilk günü adlarımız öğrendikten sonra ilkten “kimlerin mandolini olduğunu” sordu. Ben parmak kaldıran birkaç öğrenciden biriydim.
Kıvırcık sarı saçları tepesinden hayli dökülmüş öğretmenimiz, parmak kaldıran öğrenciler arasından benim yanıma geldi. Mandolinimi eline aldı. Ben, öğretmenimin “daha kursun ilk gününden mandolin edinmiş bir öğrencisi olduğundan dolayı memnun olacağını” düşünüp, mutlu bir çocuk olarak gülümsüyordum.
Öğretmen, mandolinimi evirdi çevirdi; arkasına parmaklarıyla vurdu. Tekrar çevirdi; gövdesindeki boşluktan görünen etiketteki markayı okudu. Hışımla sınıfa döndü;
-Bu arkadaşınız öğretmenine ne marka mandolin alacağını sormadan gidip bir mandolin almış. Beş para etmez bu mandolin. Metin marka değil. Ama ben Metin marka mandolin almanızı isteyecektim. Hiç işe yaramayan bir mandolin almış. Yazık. Çok yazık. Siz, gidip Metin marka mandolin alacaksınız, dediğinde ben zaten eğilimim olmayan müziğin belki de hiç duymadığım ağıtlarını, bozlaklarını, yanık uzun havalarını söylüyordum çocuk yüreğimde.
O, beş para etmez mandolinim, pek çok arkadaşımın daha kursun başında kırdığı; öğretmenimizin tercih ettiği marka mandolinlere hiç benzemedi. Hiç kırılmadı. Tellerinin değiştiği oldu zaman zaman. Mavi saten üzerine mavi kupür dantelli, belinde mavi saten kurdelalı çocuk tuvaleti içinde verdiğim yıl sonu konserinde de hep elimdeydi. Hala sadece bir müzik aleti değil, çocukluğumun ilk öğretilerinden birinin enstürmanı olarak bir köşede saklarım onu. Hala annemin diktiği bej renkli kumaştan, fırfırlı, sol anahtarı işlenmiş kılıfındadır. Ne kırıldı ne de boyaları döküldü bunca yıl boyunca.
Biz, Yahya Kemal Caddesi’ndeki lojmanlarda otururduk. Asular da Yıldız Bloklar’da. O zamanlar Ankara’da bloklar yeni yeni yapılmaktaydı. Adından da anlaşılacağı gibi Yeni Mahalle, yeni bir projeydi; kimisi müstakil kimisi bloklardan oluşan bir yerleşimi vardı.
Beş yıl oturduk Yahya Kemal Caddesi’ndeki lojmanlarda. İlkokul yıllarım boyunca. Beşinci yıl fazladan oturmuştuk hatta. Ben okulumdan ayrılmayayım, oradan mezun olayım diye. Lojmana yerimize gelecek olan kişinin kirasını ödeyerek.
Beşinci yılın sonunda mezun olduk. Artık ilkokul mezunuyduk. İlk diplomalarımız elimizdeydi. Okuma yazmayı bellemiş, kapkalın fen kitabı, hayat bilgisi, sosyal bilgiler, Türkçe kitaplarını okumuş yutmuş; bir de bitirme sınavına girerek tüm yılların bilgilerinden sınanıp mezun olmuştuk. Üstelik ben nota okumayı ve mandolin çalmayı da öğrenmiştim. İstiklal Marşı’ndan pek çok türküye, Bethooven’dan, Macar Dansı’a kadar çalabiliyordum. Pazar günleri çok alıştırma yaparak çalabilmiştim o parçaları. Çalabiliyordum ve mutluydum. Notalara bakmadan, sevdiğim bir parçayı elim tellerde, notaları kendiliğinden bularak çıkaramıyor olmamı hiç önemsemiyordum.
İlkokuldan mezuniyetim, pek çok şeyin değiştiği bir dönem oldu. Babamın şark hizmeti gelip çattı. Tayini çıktı. Artık Ankara’dan da; Yeni Mahalle, Yahya Kemal Caddesi’nden de taşınma vakti gelmişti. Yahya Kemal Caddesi, orada duracaktı; ilkokulum da yerli yerinde duracaktı; yazları lojman binalarının arasındaki koca boşlukta yakan top, istop, dalya, mendil kapmaca oynadığımız lojmanlar da. Asular’ın oturduğu Yıldız Bloklar da; ama biz Karadeniz kıyılarında olacaktık. Ünye’de.
Ünye’ye taşınacağımızı duyunca Asu’nun yüzünde bir gülümseme belirdi. Onun o gülümseyişini hiç unutmam. Gözleri ışırdı, biraz da gizemli görünürdü gülerken. Çok büyük bir gülücük değildi tebessümü; ama memnuniyet ifadesini hep hissettirirdi. Yine öyle gülmüştü o zamanki Asu. On iki yaşındaki arkadaşım.
Annesi Ünyeli’ymiş Asu’nun meğer. Bana “Ünye’ye her yaz uğradıklarını ve oraya gelince beni bulacağını” söyledi. Bunu duyunca güldüm. İnanmakta zorlandım Asu’nun gelip beni bulacağına.
İnanamamıştım zira benim çocukluğun o kocaman, ahşap kaplı, büyük düğmesi çevrilerek kanallara ulaşılan radyonun başında geçerdi. Kültürümün ilk tohumları o radyodan atılmadır. “Arkası Yarın”ları kaçırmaz, pek çok klasik eserin temsile dökülmüş halini radyodan dinlerdim. Bilim ve teknik üzerine konuşmaların, Çocuk Radyosu’nun saatini hiç unutmazdım.
İşte tam o günlerde bir oyun dinlemiştim radyodan. True Son. True Son, Kızılderililer arasında büyümüş beyaz bir çocuktu. Ailesi ile gittiği bir gezide kaybolduktan sonra onu Kızılderililer bulup, sahip çıkmışlardı. Kızıl Derililer’in reisi onu evlat edinmiş ve öz çocuklarından ayırmadığını herkese anlatmanın en kısa yolu olarak da ona gerçek oğul anlamına gelen “True Son” adını vermeyi seçmişti.
True Son, kabileden bir kız çocuğu ile arkadaş olur. İki çocuk arkadaşlıklarının ölümsüz olacağı üzerine yemin ederler. Arkadaşlıkları sonsuza dek sürecektir biri beyaz ama Kızılderili gibi yetişmiş; biri Kızılderili iki çocuğun.
Bir gün kalabalık bir beyaz insan topluluğu gelir Kızılderililer’in çadırlarına doğru. Gelenler, True Son’ı arayan anne babası ve görevlilerdir. True Son’ı bulurlar ve götürmek isterler. True Son, kabilesini bırakıp gitmek istemese de.
Vedalaşmaları sırasında Kızılderili arkadaşı, True Son’a “Baharın ilk çiçeğinin açtığı gün, onu çayırda bekleyeceğini” söyler. Bir gün o çayıra kendileri gelebilecek kadar büyüyeceklerdir nasılsa.
True Son, anne ve babasıyla evine döner. Bambaşka bir hayata girer. Kırları, atları, dağları özler; ama şehirde apayrı bir yaşam vardır.
Bir yetişkin olur olmaz True Son’ın yaptığı ilk iş, Kızılderili arkadaşının her baharın ilk çiçeğinin açtığı gün kendisini bekleyeceği çayıra gitmek olur, çok uzun bir yolculuktan sonra. True Son, çayıra gitmek için yola düştüğünde dudaklarında buruk bir gülümseme vardır.
True Son, Kızılderiler’in yanından ayrıldıktan sonra takvimi öğrenmişti. Çeşitli iklimlerde yaşamış, okula devam etmişti. Baharın ilk çiçeğinin açışının belli bir tarihi olmadığını çoktandır biliyordu. Oysa Kızılderili arkadaşı, bunlardan habersiz yaşamaktadır.
True Son, saatler süren yolculuktan sonra ulaştığı çayıra gittiğinde, arkadaşını kendini bekler bulamaz. Baharın ilk çiçeği çoktan çıkmıştır. O kadar çok çiçek vardır ki çayırda; hangisi ilk çiçektir o bile belli değildir.
İşte bu hikaye tam benim arkadaşlarımı, ilkokulumu ve Ankaralılığımı ilk kez geride bırakmama denk gelmişti. Sınıf, sıra, okul ve çocukluk arkadaşım Asu ile aynı çayırda, baharın ilk çiçeğinin açtığı günde karşılaşıp karşılaşamayacağımızdan emin değildim.
Ünye, Ankara’dan ne kadar farklı görünmüştü gözüme. Karadeniz, hırçın vuruşlarıyla kükrüyordu. Geceleri, hamsi avına çıkmış takaların ışıkları denizin üzerinde fenerler gibi yanıyordu. İskele, akşam üstleri balık avlayanlardan geçilmiyordu. Ankara’da balık avlamak düşünülemezdi bile; sadece Ulus Hali’ndeki balık tezgahlarının buza banmış balıklarını bilirdim. O güne dek kaç kez Ege ve Marmara gezisine gitmiş, denizin tuzunu tatmış olsak da Karadeniz çok farklıydı.
Epeyce ev değiştirdik Ünye’de, üç yıl boyunca. İlk evimiz sahilde,altta mutfak ve bir oda olan iki katlı, beton bir evdi. Babam eşyaları bırakıp geldikten sonra fındık faresi dadanmış eve. O evi, içinde hiç yaşayamadan bıraktık. Kesme taştan çok eski bir yapı olan ortaokula yakın bir ev tuttu babam. Burunucu’ndaki, denizin içindeymişcesine yalnız o eski konağın karşısından çıkılan yokuşlu yoldan ulaşılıyordu yeni evimize. Oradan da inşası biter bitmez yalıdaki ilk kaloriferli apartmana, Cerrahoğulları’nın apartmanının beşinci katına taşındık. Ne güzel günlerdi Ünye’deki ortaokul günlerim. Şiir gibi. Karadeniz suyundan mürekkeple yazılmış.
Yazları, Ünye’nin girişindeki kampa giderdik. Bir fındıklığın içindeydi kampımız. Fındık ağacını ilk orada gördüm. İri yaprakların altına saklanan fındıkları bulup toplamayı da; başak yapmayı da orada öğrendim.
Bir gün, kamp kültürü içinde öğrendiğim pişti, papaz kaçtı, blum gibi oyunları oynayarak kahvaltının ardından denize gidene kadar vakit geçiriyorduk gazinoda diğer çocuklarla. Babamın bana seslendiğini duydum.
-Gel kızım, ziyaretçin var.
Benim ziyaretçim mi? Kim olabilirdi ki? Bir çocuğu kim ziyaret edebilirdi ki neredeyse hiç kimseyi tanımadığım bu şirin Karadeniz kasabasında.
Evet, bir ziyaretçim vardı. Kuyruklu Amerikan arabasını görünce hemen anladım ziyaretçimin kim olduğunu. Asu gelmişti. Ankara’da kalan arkadaşım.
Asu, çok kalamadı kampta. Vakitleri azdı. Biraz görüştük; oturup azıcık sohbet ettik. Onları Ünye’nin içindeki evimize davet ettik; ama buradaki akrabalarını ziyaret edeceklerdi ve fazla kalamayacaklardı. Kalktılar.
True Son ve arkadaşı geldi aklıma o an. O iki arkadaş bizim kadar şanslı değillerdi. Biz çayırlarda değil ama bir fındıklığın yamacında yeniden görüşmüştük.
İlkokul boyunca beş yıl süren arkadaşlığımızdan sonra Ünye’de belki yarım saatlik görüşmemizin ardından Asu ile bir daha görüşemedim. Ama ondan hep haberdar oldum. O mu? Onun benden haberdar olması olası değildi. Asu’dan haber almak kolaydı. Zira o çeşitli alanlarda etkin bir aileden geliyordu. Babasını basından izliyordum. Hatta gün geldi Asu’yu da basından izledim. Üzüldüğüm de oldu çırpıntılar içinde; çok sevindiğim de onunla ilgili haberlere.
Ortaokulu bitirdikten sonra Ünye’den Ankara’ya döndük. Bir daha da bu kentten ayrılmadık. Çok uzun senelerdir yazları Çeşmeli olmamızın dışında.
Ünye’deki arkadaşlarımı da çok sevdim. Orada da Ankara’dakilerden farklı; ama farklı oldukları için daha bir başka pek çok arkadaşım oldu. Evliliklerini, çocuklarının doğuşunu okudum senelerce gönderdikleri mektuplardan, kartlardan. Çoluk çocuğa karışanların hayatı öylesine doldu ki zamanla, iletişim aracımız olan mektup yazmaya vakitleri olmadı bazen; olsa da postalayacak fırsat bulamadılar. Ama hala Doğu Karadeniz gezilerine katıldıkça Ünye Çakırtepe’deki sabah kahvaltısında oradaki kırk yaş ve üzeri garsonlara arkadaşlarımı sorarım. Haberlerini de alırım. Hiç birinin haberi olmaz benim onlardan haberdar olduğumdan.
Ünye’nin değişen görüntüsüne üzülürüm. O eski, belki de asırlık taş ortaokul binasını arar gözlerim betonların içinde, Çakırtepe’den Ünye’ye kuş bakışı bakarken. Yeni ve büyük bir ortaokul yapıldığını duydum bir gezimizde. Ama nasıl Ankara’daki Yahya Kemal Caddesi benim için ilkokulu okuduğum günlerdeki haliyle duruyorsa; Ünye de ortaokulu okuduğum günlerdeki haliyle yaşar yüreğimde.
İşe girdikten sonra bize göre hayli yıllanmış bir beyle tanıştım. Odama gelmişti çay içmeye. Konuşurken soyadını öğrendim. Bu soyadı, Asu’nun iki soyadından biriydi ve nasıl iki soyadı sahibi olduklarının hikayesini Asu bana anlatmıştı. Sonra tüm sınıfa da anlatmıştı. Asu’nun son iki isminin mutlaka yazılması gerekiyordu. İkisi de soyaddı çünkü.
Daha sonraki günlerde hem iş hem de kısa süreli bir çay molası için gelen bu kıdemli çalışanın memleketini de öğrendim. Asu’nun memleketindendi ve Asu’nun iki soyadından biriydi soyadı. Kesinlikle ilkokul arkadaşımın yakınıydı. Uzun yıllardır haber alamadığım Asu’yu mutlaka sormalıydım.
Asu hakkında yıllar sonra ilk bilgileri benimle aynı kurumda çalışan bu beyden aldım. Hatta bana sık sık uğramaya, çay içmeye geldi Asu nedeniyle. Asu’dan bahsederdi geldikçe. Ondan havadisler verirdi bana. Bir ara Asu’nun Amerika’ya gittiğini; ama bu gidişten mutlu olmadığını, geri döndüğünü öğrendim.
Büyümüştük. Mandolin kursunda başlayan hayatı öğrenme, insanları tanıma sürecimiz, ilkokuldan sonra daha da hızlı işlemişti hep. Başka iklimlerde, başka dillerin konuşulduğu memleketlerde, kendi iç dilimizle yaşarken üzülmüştük, sevindirmiştik; mutlu olmuş, mutsuz etmiştik; sevinmiş ve üzülmüştük. Kısaca artık yetişkindik.
Asu’yu hep sarı saçları at kuyruklu, öğretmenin her sorusuna cevabı bilsin bilmesin hiç umursamadan cesur yürekli bir küçük kız olarak parmak kaldırışıyla hatırladım. “Medeni cesaret” kavramını ilk öğrendiğimde, gözümün önünde beliren çehre Asu olmuştu bu yüzden.
Seksenli yılların sonlarıydı. Bir gün onunla ilgili bir haber duydum. Gazete ya da televizyondan. Çok sarsıldım. Ağlamaya başladım. Annemle babam beni sadece seyretti, teselli edemediler. Ne deseler kafi gelmiyordu çünkü. Büyük bir kaza geçirmişti Asu. Komadaydı. Asu’ya dua etmeye koyuldum.
Böyle durumlar, telefon etmeyi korkulu bir hale getiriyor. Asu komadaydı ve ben telefonun öbür ucundan alacağım haberden çok korkmuştum. O küçük, sarı saçları at kuyruğu kızın, beyaz çarşaflı, muhtemelen loş bir odada, serumlar, hortumlar içinde yatışını düşünmek beni katıla katıla ağlamaya itiyordu. Ankara’daki bir hastanedeydi Asu. Kalkıp gitmeyi çok istedim. Gerçi görüştürmüyorlardı ama yine de istedim. Beni Ünye’de bulmuş Asu’yu Ankara’daki hastanede ziyarete gidemedim. Ne duyacağım, neyle karşılaşacağım korkusunu yenemedim.
Sonunda telefonla aradım. Kendisi konuşamıyordu ama bir yakınıyla konuşabildim. İyiye gidiyordu. Umutluydular. Çok rahatladım. Sonra gazeteler onunla ilgili haberleri ara ara vermeye devam etti.
Ondan haber almaya hep devam ettim. O bunu hiç bilmedi. Aynı yerde çalıştığım hayli eski bir çalışan olan bey, çok geçmeden emekli oldu. Ama Asu, çocukluğundaki gibi muziplik yaptı bir kez daha. Bir gazetenin köşesinden gülüyordu bu kez. Artık nerde olduğunu kendi haber veriyordu. Eleştirmen olmuştu Asu. Kitaplar hakkında yazıyordu.
Köşesini okuyanlar arasında, kendi köşesinden onu sessizce izleyen benim olduğumu hiç bilmedi. Bilmeyecekti de eğer onun bir konuşmasından haberdar olmasaydım. O konuşmasının konusu, dört tane on yıl sonra, kırk yıl sonra onunla iletilerle konuşmama vesile oldu.
Bir konuşması varmış Asu’nun. Konusu benim de ilgimi çekti. Kaç on yıl sonra ona yazmak için bir bahane olarak gözüktü. O konu için ona çocukluk arkadaşım olmasa da yazardım. O konuşmayı yapan kim olsaydı, ona yazardım. Gel gör ki konuşmayı yapan benim muzip arkadaşımmış. Ve sanki bana da davetiye göndermiş, “gel; yaz” diye. Öyle değilse bile bana öyle geldi. İçimdeki çocuk öyle düşündü. Güven Deneme İlkokulu sıralarında oturan çocuk.
Çocukluk arkadaşıma tam kırk yıl sonra yazdım böylece. Resimlerinden gördüğüm kadarıyla artık o at kuyruklu kız değil. Büyümüş. Hep büyüdük ya zaten. Büyürken çok şey de büyütmüş. Babasının adının ardından kendi adını da bilinir etmiş. Çok güzel, ince ezgilerle dolu, bir flütün dingin notalarında eğleşen bir dünya kurmuş kendine. Büyümek, değişmek elbet. Ama o hala aynı bakışlı kız. Hiç nefret, öfke olmazdı onun gözlerinde. Hala öyle. Sevecen, sıcak, dostane.
Aynı kalmadık biliyorum. Belki çocuklukta bir mandolin kursu yeterdi çok şey paylaşmaya; ama yetişkinlikte yetmeyebilir. Aynı çocukluk anılarına sahibiz yine de. O beş yıla.
Yedi yaşında başlayıp on iki yaşına kadar aralıksız beş yıl süren çocukluk arkadaşlığımızın ardından yirmili, otuzlu, kırklı yaşları geride bıraktık. Bu yılları değişe gelişe; zaman keskisinde şekillene şekillene; kalın bir urgan olarak geçmeye çalıştığımız iğne deliklerinden incelip, ibrişime, bakır tele, çelik tele, yün ipliğe dönüşerek yaşadık.
Sanki o çocuklar biz değilmişiz gibi geliyor tam şu anda, tam buradan bakınca. Belki de değiliz. Büyüdük ve başkalaştık belki de; pek bana öyle gelmese de. Ama o çocuklar orada aynı duruyor. Sarı saçlı iki kız.
Biliyorum ne ben; ne Asu; ne de sınıfının geri kalanları asla Güven Deneme İlkokulu’nun 5-A sınıfı mezunları değiliz artık. Belki apayrı kişilere, kişiliklere dönüşmüş olabiliriz; gözlerimizin ışıltısı, gülüşlerimiz aynı kalsa da. Farklı uğraşlar, inançlar, meslekler, yaşamlar, çevreler içinde olmalıyız. Belki yüz yüze gelsek on dakikalık konuşmanın ardından ne konuşacağımızı bile bilemeyeceğiz; belki çoğu kez yaptığımız gibi bazı önyargıları daha görüşmeden birbirimiz için taşıyacağız. Belki. Ama sadece belki. Kırk yıl sonranın çekingenliğinden belki de bu belkiler.
Kırk yıl bu. Kolay mı? Kırk kere değiştirir insanı. Yine de ben, ne Asu’nun ne de benim öyle aman aman değişmediğimize inanıyorum. Zira sınıftaki, mandolin kursundaki arkadaşımı ne zaman düşünsem, hissettiklerim ilkokulda hissettiklerimden farklı değil. Bunca yıl boyunca yerine koyabileceğim başka bir Asu olmayan; ama dört on yıl boyunca ne zaman bir yoklama yapsam “Burda” demeyen kankam o. Ancak artık o “Burda”.
Yahya Kemal Caddesi’nde geçen o çocukluk günleri hala içinde küllenmeden sımsıcak duran bir yetişkin olduğumu iyi biliyorum bugün. Biz büyümüş; dört on yılı yani kırk yılı geride bırakmış; çocukluktan çok uzakta olsak da içimdeki o çocuğa dokunmayı hiç istemiyordum. O çocuk orada “o çocuk” olarak kalmalı. Çünkü o, sonraki etkileşimlerden etkilenmemiş, onlu hanelere taşmamış yaşların duru bakışını taşıyor; yüreği mandolinle çalınan bir Napoliten ezgide atıyor; arkadaşını yalnız bırakmamak için onun gittiği kursa parmak kaldırıyor, anne babasının tembihinin aksine. O çocuk, ilk onlu yaşların kitaplıklarda saklanılası biblosu gibi. Kırılmaması gereken bir biblo.
Acemi Demirci, 30.11.2011
Kaç on yıldan oluşur bir ömür. Her on yıl, bir önceki on yıldan daha görmüş geçirmişliği; dünyanın kaç bucak olduğunu öğrenmişliği; sadece fiziken değil ruhen büyümüşlüğü barındırır. Geçen her on yıl, bir öncekileri sarıp sarmalar; üstünü yorgan gibi örter yaşanmışlıkların. Sünger çeker gibi. Ekini örten kar gibidir yıllar, on yılları örttüklerinde. Yıllar, yıldırmış da olabilir; yıldırım gibi çarpmış da. Yılkı atları görülen rüyalar gibi muratlar bahşetmiş de olabilir. Yıllar geçip gider mutlak; geçip giderken selin suyu gibi gürler. Önüne kattıkları da olur kopartabildiklerinden. Kimisi taze fidan, kimisi yetişkin, kimisi ulu ağaçlar gibi yaşamların dallarını da kırabilir o selin suları; taptaze bahar çiçeklerini de dökebilir. En kötüsü, sel gibi çağlayan yılların ister fidan, ister ulu ağaç olsun kökünden söküp çıkarmasıdır yaşamları, kök saldığı topraklardan.
Daha dün gibi gelen ilkokul yıllarımızdan bu yana meğer dört on yıl geçmiş. Ne de çabuk geçmiş o dört on yıl. Eğer tesadüfler olmasa da o yıllardan bahsetmeseydik daha evvelsi gün, neyi hatırladığımı bile anımsayamayacaktım o günlerden. Oysa hem de nasıl hatırlıyormuşum en naif, en masum, en temiz sayfalara yazılanları. Bugün gerçek sayfalara yazacak ne çok şeyim varmış geçen o dört on yılın örttükleri hakkında. Belleğimde, yüreğimde.
Hep izledim ilkokuldaki ilk arkadaşımı. O zaman bilinmezdi, sonradan türedi tanımlamayla kankamı. Kanka olduğumuzu da bilmezdik ya. Öyleymişiz.
İki küçük kızdık o zamanlar. Ankara Yeni Mahalle, Yahya Kemal Caddesi boyunca Güven Deneme İlkokulu’na giden; paydos zili çalınca da geri dönen iki ilkokul sınıf arkadaşı. Geri dönüşlerimiz geç olurdu. Okulumuz deneme ilkokulu olduğundan hem sabah hem öğleden sonra okulluyduk biz.
Siyah, çoklukla robadan büzgülü önlüklerimizin üzerindeki yakalarımız pek afiliydi. Kimselerde görülmemiş modelden. Fitilli beyaz ketenden biraz irice, yuvarlak kenarlı bir yaka kesilir, dikilirdi. Yakamızın yuvarlak kenarları diğer okullarda olduğu gibi önden iliklenmezdi düğmeye. Arkadan iliklenirdi. Çünkü önü süslüydü yakalarımızın. Kadife bir siyah kurdela ile. Yakalarımızın ortasındaki dört iliğe geçirilmiş kadife kurdelaların çapraz ya da girintili kesilmiş uçları, yakamızdan sarkardı. Kendimizce bir modamız vardı, bilmesek de.
Yerli malı haftaları rengarenk geçerdi sınıflarda. Renkli kartonlara meyve resimleri çizer, başlarımıza meyve resimli karton taçlar takardık. Sıraları bitiştirip geniş bir masa oluşturur, üzerine hepimizin getirdiği meyveleri, yemişleri koyardık. Doya doya da yerdik sonra. Rontlarla eğlence katardık yerli malı haftamıza. Şimdi düşünüyorum da pek iyi işleyememişiz galiba yerli malı haftası derslerini. Dilimizdeki yozlaşmadan bile belli o dersten alacağımız not. Yerli yerinde olamamış hiç yerli malı haftaları, ilkokul yıllarından sonra.
Öğle tatillerimizde sınıfta beslenme dersimiz olurdu. Bize okulda süt ya da ayran dağıtılırdı her gün. Ben ayran içerdim. Süt bana kokardı çocukken. Şimdi, kemik erimesi gerçeğiyle yüzleştiğimden bu yana çocukken iskeletimizin iyi birer mimarları olamadığımızı da anlıyorum.
Sütün yanında, koca bir sepetin içindeki üzeri çıtır çıtır kızarmış, mis gibi kokan şimdilerin burger ekmeklerini andıran pamuk gibi ekmekler dağıtılırdı. Hepimiz bayılırdık o ekmeklere bir de sınıfı kaplayan taze ekmek kokusuna. O zamanlar ne plastikten ne de Çin işi beslenme çantaları yoktu. Annelerimiz bize birer beslenme torbası dikerdi. Ağzı iple büzülen. İçine yumurta, peynir, meyve koyardı annelerimiz. En çok portakal, mandalina ve elma olurdu meyve niyetine. Şimdilerde reflü illetinden sadece kokusuyla yetindiğimiz mandalinaları, meyveleri nasıl da yerdik.
Deneme ilkokullarının kitapları farklı olurmuş. Fen Bilgisi kitabımızla anlamıştı annem babam bunu. Kapkalın bir kitaptı. İçinde elektrik devreleri bile anlatılıyordu. Şema şema.
Okulumuz, öğrenciler için kurslar açardı her ilkokulda olduğu gibi. O bildik kurslardan. Mandolin, İngilizce ve bale. Benim İngilizce kursuna gitmemi istemişti annemle babam.
Ben onların bu tembihlerini aklımda tutarak dinledim öğretmenimizin “kimler hangi kursa katılacak” sorusunu. Ben İngilizce kursuna katılacaktım.
Asu; yani Asuman, parmağını ilk sorulan kurs olan mandolin için kaldırmıştı. Bir baktım benim parmağım da havada. Oysa müzikle hiç yakınlığım yok. Resim yapmak kadar kolay değil yani benim için müzik.
Resim dersen kimi görsem eline kağıt kalem verip bir şeyler çizdiriyorum. En çok da çatı tamir eden adam ve ağaca çıkan adam resimlerine meraklıyım. Her defasında bir çocuğun arzusunu kırmayıp bir şeyler çiziyor ellerine kalem kağıt tutuşturduklarım. Ama olmuyor. Çizdiklerini beğenmeyip onları eleştiriyorum daha okula bile gitmeden.
O zamanlar babamın okuduğu gazetede her gün verilen çizgi romanları, tefrikaları inceliyorum. Hoş Memo’nun resmini çizdiriyorum bazen. “Gülpembe’yi iyi çizemediler, saçlarının dalgalarını hiç yansıtamadılar” diye dudak büküyorum daha dört yaşındayken. İlkokul ikinci ya da üçündü sınıfta başlayan kurslar arasından da, tutup o dudak büktüğüm resim çizerlerin başardıkları kadar bile yeteneğim olmayan müzik kursuna parmak kaldırıyorum. Neden? Çünkü Asu, mandolin kursu için parmak kaldırdı. Ben de farkında bile olmadan kaldırmışım işte.
Evdekilere büyük sürpriz oldu benim mandolin kursuna yazılmam. Bana İngilizce kitap alacaklarını sanan annem ve babam, Ulus’tan mandolin alma derdine düştüler.
Babamın da müzik çalışmaları olmuş ama yeteneğinin yetmediğini görünce hiç üstelememiş. Kendine bir pikap ve çokça da plak alıp onları dinlemiş, çalıp söylemek yerine. Yani kimseler babamı şarkı söylerken dinleyememiş.
Ulus o zaman Ankara’nın beylik alışveriş merkezi. Oradan cilalı, boyalı bir mandolin aldık. Penayı tellerin altına iliştirdik. Annem eve gelir gelmez evdeki artık kumaşlardan mandolinime bir kılıf dikti. Kılıfın kenarına fırfır geçirerek süsledi. Bir de üzerine sol işareti işledi. Kursa hazırdım.
Mandolin kursumuz Salı ve Cuma günleri olacaktı. Okul çıkışlarında. Haftada iki kez. Kursu beklemeye başladım. Ben bir müzik aleti çalmayı öğrenecektim. Kendi başına bir şeyler yapmak hazzını düşleyen bir çocuk için ne mutluluk.
Kursumuz başladı. Kıvırcık sarı saçlı, asabi, müziğe kendini adamış, aynı zamanda Yeni Mahalle’deki Ev Ekonomisi Yatılı Kız Lisesi’nde de ders veren öğretmenimiz, kursun ilk günü adlarımız öğrendikten sonra ilkten “kimlerin mandolini olduğunu” sordu. Ben parmak kaldıran birkaç öğrenciden biriydim.
Kıvırcık sarı saçları tepesinden hayli dökülmüş öğretmenimiz, parmak kaldıran öğrenciler arasından benim yanıma geldi. Mandolinimi eline aldı. Ben, öğretmenimin “daha kursun ilk gününden mandolin edinmiş bir öğrencisi olduğundan dolayı memnun olacağını” düşünüp, mutlu bir çocuk olarak gülümsüyordum.
Öğretmen, mandolinimi evirdi çevirdi; arkasına parmaklarıyla vurdu. Tekrar çevirdi; gövdesindeki boşluktan görünen etiketteki markayı okudu. Hışımla sınıfa döndü;
-Bu arkadaşınız öğretmenine ne marka mandolin alacağını sormadan gidip bir mandolin almış. Beş para etmez bu mandolin. Metin marka değil. Ama ben Metin marka mandolin almanızı isteyecektim. Hiç işe yaramayan bir mandolin almış. Yazık. Çok yazık. Siz, gidip Metin marka mandolin alacaksınız, dediğinde ben zaten eğilimim olmayan müziğin belki de hiç duymadığım ağıtlarını, bozlaklarını, yanık uzun havalarını söylüyordum çocuk yüreğimde.
O, beş para etmez mandolinim, pek çok arkadaşımın daha kursun başında kırdığı; öğretmenimizin tercih ettiği marka mandolinlere hiç benzemedi. Hiç kırılmadı. Tellerinin değiştiği oldu zaman zaman. Mavi saten üzerine mavi kupür dantelli, belinde mavi saten kurdelalı çocuk tuvaleti içinde verdiğim yıl sonu konserinde de hep elimdeydi. Hala sadece bir müzik aleti değil, çocukluğumun ilk öğretilerinden birinin enstürmanı olarak bir köşede saklarım onu. Hala annemin diktiği bej renkli kumaştan, fırfırlı, sol anahtarı işlenmiş kılıfındadır. Ne kırıldı ne de boyaları döküldü bunca yıl boyunca.
Biz, Yahya Kemal Caddesi’ndeki lojmanlarda otururduk. Asular da Yıldız Bloklar’da. O zamanlar Ankara’da bloklar yeni yeni yapılmaktaydı. Adından da anlaşılacağı gibi Yeni Mahalle, yeni bir projeydi; kimisi müstakil kimisi bloklardan oluşan bir yerleşimi vardı.
Beş yıl oturduk Yahya Kemal Caddesi’ndeki lojmanlarda. İlkokul yıllarım boyunca. Beşinci yıl fazladan oturmuştuk hatta. Ben okulumdan ayrılmayayım, oradan mezun olayım diye. Lojmana yerimize gelecek olan kişinin kirasını ödeyerek.
Beşinci yılın sonunda mezun olduk. Artık ilkokul mezunuyduk. İlk diplomalarımız elimizdeydi. Okuma yazmayı bellemiş, kapkalın fen kitabı, hayat bilgisi, sosyal bilgiler, Türkçe kitaplarını okumuş yutmuş; bir de bitirme sınavına girerek tüm yılların bilgilerinden sınanıp mezun olmuştuk. Üstelik ben nota okumayı ve mandolin çalmayı da öğrenmiştim. İstiklal Marşı’ndan pek çok türküye, Bethooven’dan, Macar Dansı’a kadar çalabiliyordum. Pazar günleri çok alıştırma yaparak çalabilmiştim o parçaları. Çalabiliyordum ve mutluydum. Notalara bakmadan, sevdiğim bir parçayı elim tellerde, notaları kendiliğinden bularak çıkaramıyor olmamı hiç önemsemiyordum.
İlkokuldan mezuniyetim, pek çok şeyin değiştiği bir dönem oldu. Babamın şark hizmeti gelip çattı. Tayini çıktı. Artık Ankara’dan da; Yeni Mahalle, Yahya Kemal Caddesi’nden de taşınma vakti gelmişti. Yahya Kemal Caddesi, orada duracaktı; ilkokulum da yerli yerinde duracaktı; yazları lojman binalarının arasındaki koca boşlukta yakan top, istop, dalya, mendil kapmaca oynadığımız lojmanlar da. Asular’ın oturduğu Yıldız Bloklar da; ama biz Karadeniz kıyılarında olacaktık. Ünye’de.
Ünye’ye taşınacağımızı duyunca Asu’nun yüzünde bir gülümseme belirdi. Onun o gülümseyişini hiç unutmam. Gözleri ışırdı, biraz da gizemli görünürdü gülerken. Çok büyük bir gülücük değildi tebessümü; ama memnuniyet ifadesini hep hissettirirdi. Yine öyle gülmüştü o zamanki Asu. On iki yaşındaki arkadaşım.
Annesi Ünyeli’ymiş Asu’nun meğer. Bana “Ünye’ye her yaz uğradıklarını ve oraya gelince beni bulacağını” söyledi. Bunu duyunca güldüm. İnanmakta zorlandım Asu’nun gelip beni bulacağına.
İnanamamıştım zira benim çocukluğun o kocaman, ahşap kaplı, büyük düğmesi çevrilerek kanallara ulaşılan radyonun başında geçerdi. Kültürümün ilk tohumları o radyodan atılmadır. “Arkası Yarın”ları kaçırmaz, pek çok klasik eserin temsile dökülmüş halini radyodan dinlerdim. Bilim ve teknik üzerine konuşmaların, Çocuk Radyosu’nun saatini hiç unutmazdım.
İşte tam o günlerde bir oyun dinlemiştim radyodan. True Son. True Son, Kızılderililer arasında büyümüş beyaz bir çocuktu. Ailesi ile gittiği bir gezide kaybolduktan sonra onu Kızılderililer bulup, sahip çıkmışlardı. Kızıl Derililer’in reisi onu evlat edinmiş ve öz çocuklarından ayırmadığını herkese anlatmanın en kısa yolu olarak da ona gerçek oğul anlamına gelen “True Son” adını vermeyi seçmişti.
True Son, kabileden bir kız çocuğu ile arkadaş olur. İki çocuk arkadaşlıklarının ölümsüz olacağı üzerine yemin ederler. Arkadaşlıkları sonsuza dek sürecektir biri beyaz ama Kızılderili gibi yetişmiş; biri Kızılderili iki çocuğun.
Bir gün kalabalık bir beyaz insan topluluğu gelir Kızılderililer’in çadırlarına doğru. Gelenler, True Son’ı arayan anne babası ve görevlilerdir. True Son’ı bulurlar ve götürmek isterler. True Son, kabilesini bırakıp gitmek istemese de.
Vedalaşmaları sırasında Kızılderili arkadaşı, True Son’a “Baharın ilk çiçeğinin açtığı gün, onu çayırda bekleyeceğini” söyler. Bir gün o çayıra kendileri gelebilecek kadar büyüyeceklerdir nasılsa.
True Son, anne ve babasıyla evine döner. Bambaşka bir hayata girer. Kırları, atları, dağları özler; ama şehirde apayrı bir yaşam vardır.
Bir yetişkin olur olmaz True Son’ın yaptığı ilk iş, Kızılderili arkadaşının her baharın ilk çiçeğinin açtığı gün kendisini bekleyeceği çayıra gitmek olur, çok uzun bir yolculuktan sonra. True Son, çayıra gitmek için yola düştüğünde dudaklarında buruk bir gülümseme vardır.
True Son, Kızılderiler’in yanından ayrıldıktan sonra takvimi öğrenmişti. Çeşitli iklimlerde yaşamış, okula devam etmişti. Baharın ilk çiçeğinin açışının belli bir tarihi olmadığını çoktandır biliyordu. Oysa Kızılderili arkadaşı, bunlardan habersiz yaşamaktadır.
True Son, saatler süren yolculuktan sonra ulaştığı çayıra gittiğinde, arkadaşını kendini bekler bulamaz. Baharın ilk çiçeği çoktan çıkmıştır. O kadar çok çiçek vardır ki çayırda; hangisi ilk çiçektir o bile belli değildir.
İşte bu hikaye tam benim arkadaşlarımı, ilkokulumu ve Ankaralılığımı ilk kez geride bırakmama denk gelmişti. Sınıf, sıra, okul ve çocukluk arkadaşım Asu ile aynı çayırda, baharın ilk çiçeğinin açtığı günde karşılaşıp karşılaşamayacağımızdan emin değildim.
Ünye, Ankara’dan ne kadar farklı görünmüştü gözüme. Karadeniz, hırçın vuruşlarıyla kükrüyordu. Geceleri, hamsi avına çıkmış takaların ışıkları denizin üzerinde fenerler gibi yanıyordu. İskele, akşam üstleri balık avlayanlardan geçilmiyordu. Ankara’da balık avlamak düşünülemezdi bile; sadece Ulus Hali’ndeki balık tezgahlarının buza banmış balıklarını bilirdim. O güne dek kaç kez Ege ve Marmara gezisine gitmiş, denizin tuzunu tatmış olsak da Karadeniz çok farklıydı.
Epeyce ev değiştirdik Ünye’de, üç yıl boyunca. İlk evimiz sahilde,altta mutfak ve bir oda olan iki katlı, beton bir evdi. Babam eşyaları bırakıp geldikten sonra fındık faresi dadanmış eve. O evi, içinde hiç yaşayamadan bıraktık. Kesme taştan çok eski bir yapı olan ortaokula yakın bir ev tuttu babam. Burunucu’ndaki, denizin içindeymişcesine yalnız o eski konağın karşısından çıkılan yokuşlu yoldan ulaşılıyordu yeni evimize. Oradan da inşası biter bitmez yalıdaki ilk kaloriferli apartmana, Cerrahoğulları’nın apartmanının beşinci katına taşındık. Ne güzel günlerdi Ünye’deki ortaokul günlerim. Şiir gibi. Karadeniz suyundan mürekkeple yazılmış.
Yazları, Ünye’nin girişindeki kampa giderdik. Bir fındıklığın içindeydi kampımız. Fındık ağacını ilk orada gördüm. İri yaprakların altına saklanan fındıkları bulup toplamayı da; başak yapmayı da orada öğrendim.
Bir gün, kamp kültürü içinde öğrendiğim pişti, papaz kaçtı, blum gibi oyunları oynayarak kahvaltının ardından denize gidene kadar vakit geçiriyorduk gazinoda diğer çocuklarla. Babamın bana seslendiğini duydum.
-Gel kızım, ziyaretçin var.
Benim ziyaretçim mi? Kim olabilirdi ki? Bir çocuğu kim ziyaret edebilirdi ki neredeyse hiç kimseyi tanımadığım bu şirin Karadeniz kasabasında.
Evet, bir ziyaretçim vardı. Kuyruklu Amerikan arabasını görünce hemen anladım ziyaretçimin kim olduğunu. Asu gelmişti. Ankara’da kalan arkadaşım.
Asu, çok kalamadı kampta. Vakitleri azdı. Biraz görüştük; oturup azıcık sohbet ettik. Onları Ünye’nin içindeki evimize davet ettik; ama buradaki akrabalarını ziyaret edeceklerdi ve fazla kalamayacaklardı. Kalktılar.
True Son ve arkadaşı geldi aklıma o an. O iki arkadaş bizim kadar şanslı değillerdi. Biz çayırlarda değil ama bir fındıklığın yamacında yeniden görüşmüştük.
İlkokul boyunca beş yıl süren arkadaşlığımızdan sonra Ünye’de belki yarım saatlik görüşmemizin ardından Asu ile bir daha görüşemedim. Ama ondan hep haberdar oldum. O mu? Onun benden haberdar olması olası değildi. Asu’dan haber almak kolaydı. Zira o çeşitli alanlarda etkin bir aileden geliyordu. Babasını basından izliyordum. Hatta gün geldi Asu’yu da basından izledim. Üzüldüğüm de oldu çırpıntılar içinde; çok sevindiğim de onunla ilgili haberlere.
Ortaokulu bitirdikten sonra Ünye’den Ankara’ya döndük. Bir daha da bu kentten ayrılmadık. Çok uzun senelerdir yazları Çeşmeli olmamızın dışında.
Ünye’deki arkadaşlarımı da çok sevdim. Orada da Ankara’dakilerden farklı; ama farklı oldukları için daha bir başka pek çok arkadaşım oldu. Evliliklerini, çocuklarının doğuşunu okudum senelerce gönderdikleri mektuplardan, kartlardan. Çoluk çocuğa karışanların hayatı öylesine doldu ki zamanla, iletişim aracımız olan mektup yazmaya vakitleri olmadı bazen; olsa da postalayacak fırsat bulamadılar. Ama hala Doğu Karadeniz gezilerine katıldıkça Ünye Çakırtepe’deki sabah kahvaltısında oradaki kırk yaş ve üzeri garsonlara arkadaşlarımı sorarım. Haberlerini de alırım. Hiç birinin haberi olmaz benim onlardan haberdar olduğumdan.
Ünye’nin değişen görüntüsüne üzülürüm. O eski, belki de asırlık taş ortaokul binasını arar gözlerim betonların içinde, Çakırtepe’den Ünye’ye kuş bakışı bakarken. Yeni ve büyük bir ortaokul yapıldığını duydum bir gezimizde. Ama nasıl Ankara’daki Yahya Kemal Caddesi benim için ilkokulu okuduğum günlerdeki haliyle duruyorsa; Ünye de ortaokulu okuduğum günlerdeki haliyle yaşar yüreğimde.
İşe girdikten sonra bize göre hayli yıllanmış bir beyle tanıştım. Odama gelmişti çay içmeye. Konuşurken soyadını öğrendim. Bu soyadı, Asu’nun iki soyadından biriydi ve nasıl iki soyadı sahibi olduklarının hikayesini Asu bana anlatmıştı. Sonra tüm sınıfa da anlatmıştı. Asu’nun son iki isminin mutlaka yazılması gerekiyordu. İkisi de soyaddı çünkü.
Daha sonraki günlerde hem iş hem de kısa süreli bir çay molası için gelen bu kıdemli çalışanın memleketini de öğrendim. Asu’nun memleketindendi ve Asu’nun iki soyadından biriydi soyadı. Kesinlikle ilkokul arkadaşımın yakınıydı. Uzun yıllardır haber alamadığım Asu’yu mutlaka sormalıydım.
Asu hakkında yıllar sonra ilk bilgileri benimle aynı kurumda çalışan bu beyden aldım. Hatta bana sık sık uğramaya, çay içmeye geldi Asu nedeniyle. Asu’dan bahsederdi geldikçe. Ondan havadisler verirdi bana. Bir ara Asu’nun Amerika’ya gittiğini; ama bu gidişten mutlu olmadığını, geri döndüğünü öğrendim.
Büyümüştük. Mandolin kursunda başlayan hayatı öğrenme, insanları tanıma sürecimiz, ilkokuldan sonra daha da hızlı işlemişti hep. Başka iklimlerde, başka dillerin konuşulduğu memleketlerde, kendi iç dilimizle yaşarken üzülmüştük, sevindirmiştik; mutlu olmuş, mutsuz etmiştik; sevinmiş ve üzülmüştük. Kısaca artık yetişkindik.
Asu’yu hep sarı saçları at kuyruklu, öğretmenin her sorusuna cevabı bilsin bilmesin hiç umursamadan cesur yürekli bir küçük kız olarak parmak kaldırışıyla hatırladım. “Medeni cesaret” kavramını ilk öğrendiğimde, gözümün önünde beliren çehre Asu olmuştu bu yüzden.
Seksenli yılların sonlarıydı. Bir gün onunla ilgili bir haber duydum. Gazete ya da televizyondan. Çok sarsıldım. Ağlamaya başladım. Annemle babam beni sadece seyretti, teselli edemediler. Ne deseler kafi gelmiyordu çünkü. Büyük bir kaza geçirmişti Asu. Komadaydı. Asu’ya dua etmeye koyuldum.
Böyle durumlar, telefon etmeyi korkulu bir hale getiriyor. Asu komadaydı ve ben telefonun öbür ucundan alacağım haberden çok korkmuştum. O küçük, sarı saçları at kuyruğu kızın, beyaz çarşaflı, muhtemelen loş bir odada, serumlar, hortumlar içinde yatışını düşünmek beni katıla katıla ağlamaya itiyordu. Ankara’daki bir hastanedeydi Asu. Kalkıp gitmeyi çok istedim. Gerçi görüştürmüyorlardı ama yine de istedim. Beni Ünye’de bulmuş Asu’yu Ankara’daki hastanede ziyarete gidemedim. Ne duyacağım, neyle karşılaşacağım korkusunu yenemedim.
Sonunda telefonla aradım. Kendisi konuşamıyordu ama bir yakınıyla konuşabildim. İyiye gidiyordu. Umutluydular. Çok rahatladım. Sonra gazeteler onunla ilgili haberleri ara ara vermeye devam etti.
Ondan haber almaya hep devam ettim. O bunu hiç bilmedi. Aynı yerde çalıştığım hayli eski bir çalışan olan bey, çok geçmeden emekli oldu. Ama Asu, çocukluğundaki gibi muziplik yaptı bir kez daha. Bir gazetenin köşesinden gülüyordu bu kez. Artık nerde olduğunu kendi haber veriyordu. Eleştirmen olmuştu Asu. Kitaplar hakkında yazıyordu.
Köşesini okuyanlar arasında, kendi köşesinden onu sessizce izleyen benim olduğumu hiç bilmedi. Bilmeyecekti de eğer onun bir konuşmasından haberdar olmasaydım. O konuşmasının konusu, dört tane on yıl sonra, kırk yıl sonra onunla iletilerle konuşmama vesile oldu.
Bir konuşması varmış Asu’nun. Konusu benim de ilgimi çekti. Kaç on yıl sonra ona yazmak için bir bahane olarak gözüktü. O konu için ona çocukluk arkadaşım olmasa da yazardım. O konuşmayı yapan kim olsaydı, ona yazardım. Gel gör ki konuşmayı yapan benim muzip arkadaşımmış. Ve sanki bana da davetiye göndermiş, “gel; yaz” diye. Öyle değilse bile bana öyle geldi. İçimdeki çocuk öyle düşündü. Güven Deneme İlkokulu sıralarında oturan çocuk.
Çocukluk arkadaşıma tam kırk yıl sonra yazdım böylece. Resimlerinden gördüğüm kadarıyla artık o at kuyruklu kız değil. Büyümüş. Hep büyüdük ya zaten. Büyürken çok şey de büyütmüş. Babasının adının ardından kendi adını da bilinir etmiş. Çok güzel, ince ezgilerle dolu, bir flütün dingin notalarında eğleşen bir dünya kurmuş kendine. Büyümek, değişmek elbet. Ama o hala aynı bakışlı kız. Hiç nefret, öfke olmazdı onun gözlerinde. Hala öyle. Sevecen, sıcak, dostane.
Aynı kalmadık biliyorum. Belki çocuklukta bir mandolin kursu yeterdi çok şey paylaşmaya; ama yetişkinlikte yetmeyebilir. Aynı çocukluk anılarına sahibiz yine de. O beş yıla.
Yedi yaşında başlayıp on iki yaşına kadar aralıksız beş yıl süren çocukluk arkadaşlığımızın ardından yirmili, otuzlu, kırklı yaşları geride bıraktık. Bu yılları değişe gelişe; zaman keskisinde şekillene şekillene; kalın bir urgan olarak geçmeye çalıştığımız iğne deliklerinden incelip, ibrişime, bakır tele, çelik tele, yün ipliğe dönüşerek yaşadık.
Sanki o çocuklar biz değilmişiz gibi geliyor tam şu anda, tam buradan bakınca. Belki de değiliz. Büyüdük ve başkalaştık belki de; pek bana öyle gelmese de. Ama o çocuklar orada aynı duruyor. Sarı saçlı iki kız.
Biliyorum ne ben; ne Asu; ne de sınıfının geri kalanları asla Güven Deneme İlkokulu’nun 5-A sınıfı mezunları değiliz artık. Belki apayrı kişilere, kişiliklere dönüşmüş olabiliriz; gözlerimizin ışıltısı, gülüşlerimiz aynı kalsa da. Farklı uğraşlar, inançlar, meslekler, yaşamlar, çevreler içinde olmalıyız. Belki yüz yüze gelsek on dakikalık konuşmanın ardından ne konuşacağımızı bile bilemeyeceğiz; belki çoğu kez yaptığımız gibi bazı önyargıları daha görüşmeden birbirimiz için taşıyacağız. Belki. Ama sadece belki. Kırk yıl sonranın çekingenliğinden belki de bu belkiler.
Kırk yıl bu. Kolay mı? Kırk kere değiştirir insanı. Yine de ben, ne Asu’nun ne de benim öyle aman aman değişmediğimize inanıyorum. Zira sınıftaki, mandolin kursundaki arkadaşımı ne zaman düşünsem, hissettiklerim ilkokulda hissettiklerimden farklı değil. Bunca yıl boyunca yerine koyabileceğim başka bir Asu olmayan; ama dört on yıl boyunca ne zaman bir yoklama yapsam “Burda” demeyen kankam o. Ancak artık o “Burda”.
Yahya Kemal Caddesi’nde geçen o çocukluk günleri hala içinde küllenmeden sımsıcak duran bir yetişkin olduğumu iyi biliyorum bugün. Biz büyümüş; dört on yılı yani kırk yılı geride bırakmış; çocukluktan çok uzakta olsak da içimdeki o çocuğa dokunmayı hiç istemiyordum. O çocuk orada “o çocuk” olarak kalmalı. Çünkü o, sonraki etkileşimlerden etkilenmemiş, onlu hanelere taşmamış yaşların duru bakışını taşıyor; yüreği mandolinle çalınan bir Napoliten ezgide atıyor; arkadaşını yalnız bırakmamak için onun gittiği kursa parmak kaldırıyor, anne babasının tembihinin aksine. O çocuk, ilk onlu yaşların kitaplıklarda saklanılası biblosu gibi. Kırılmaması gereken bir biblo.
Acemi Demirci, 30.11.2011
5 Nisan 2011 Salı
Her şeyden önce, her zaman, dumanı üstünde ve limondan küpeli: Çorbalar
Soğuk kış günlerinde eve dönüşlerde özleriz çorbayı en çok. Buz tutmuş sokaklardan, nemli soğuktan, kuru ayazdan kaçarcasına eve doğru soğuğa karşı direnerek yürürken aklımızda sıcak bir çorba ile ısınmak vardır. Esen sert kış rüzgarında alnımız, yüzümüz buz kesmişken tüten bir çorba çeker canımız.
Soğuktan donmuş burnumuz komşu apartman bahçelerinde çocuklarca yapılmış kardan adamların havuçtan burunlarına nazire yaparken en güzel sıcak çorbadır. Eldivenler soğuk karşısında yetersiz kalmış, boyunbağları, atkılar sıkı sıkı dolanmışken adımlar çorbaya koşar.
Soluduğumuz hava, yazın en güzel lezzetlerinden dondurmadan da soğuk ama dondurma kadar lezzetli olmayan bir biçimde boğazımızı ısırıp, gözlerimizi yaşartmışken çorbaların isimlerinden listeler yapar aklımız. Kestane kavurması kokulu kışın bir başka tadı da dumanı üstünde çorbadan içmektir.
Çorba en güzel düştür karın altında eve doğru ilerlerken. Artık seyrek sapan yağan karı görünce çılgına dönen ve kendilerini dışarıya atarak karın üzerinde yürüyen, yuvarlanan, kartopu oynayanların soğuktan göğermiş ellerini, üşümüş, donmuş iliklerini ısıtmak ille de çorba ile olur.
Hasta olunca en öncelikli ilaç, hem de yemek çorbadır. Çorbanın tavuk suyuna yapılanıdır üstelik. Özellikle de şehriyeli olanı ve bolca limon sıkılanı. Arpa şehriyeli olanı daha yaygındır tel şehriyeliye göre. Bir de yıldız şehriye vardır pek öyle sık rastlanmasa da.
Henüz ortaokul öğrencisiyken Samsun’da, eski bir konaktan çevrilme ve ezogelin çorbasıyla ünlü retoranda içtiğim ezogelin çorbasının tadını hala hatırlarım. Nemli soğuğun içe işlediği bir kış günü içilen o ezogelin çorbasının tadını hiçbir çorbada bulamam.
Samsun’daki çorba harikaydı ama çorbayı içtiğimiz mekan da olağanüstüydü. Ahşap bir konaktı restoran. En az yüz yıllık gözüküyordu. Tavanları oldukça yüksekti. Ahşap pencereler nakış gibi işlemeliydi. İçeri girince yüksek tavanlar nedeniyle oluşan değişik ve huzurlu atmosfer hemen hissediliyordu.
Tarihi bir binada, sakin bir ortamda çok lezzetli bir çorba içmek elbette her zaman mümkün olamıyor. Ben bir kere Samsun’da bu fırsatı yakalamış olmanın sevincini hep taşırım.
Erzincan’da, küçük mütevazi bir kazanı andıran içi kalaylı dışı kırmızı bakır dövme kocaman tencerede neredeyse yirmi kişi için pişirilen yayla çorbasının tadı apayrıydı. Nane yerine anlık otu serpilen çorbadan yayılan buram buram anlık otu kokusuyla hiç sıradan olmayan bir yoğurtlu çorbaydı.
Kokusuyla, bakır tavada eritildikten sonra kırmızı pul biberle şöyle bir karıştırılıp üzerine eklenen halis tereyağıyla, katıksız yoğurduyla, sincapların gezdiği ağaçların altında, çilek tarhlarının hemen yamacında, tamamen ahşaptan inşa edilmiş şirin köy evinin halı yastık ve minder döşemeli varendasında kalabalık içinde içilen, tadı damaklarda kalan unutulmayacak bir çorbaydı Erzincan’ın anlık otlu yoğurtlu çorbası.
Aksaraylı hanımların çok kullandıkları bir tabir vardır, evde yeterli malzeme olmayınca ya da ne pişireceklerini şaşırdıklarında. “Şaştım aşı” diye niteledikleri bir yemek yaparlar o zaman Aksaraylı hanımlar. Genellikle evdeki ve eldeki malzemeler katılarak çorbamsı bir yemek hazırlanır, onun da tadına doyulmaz nedense. İkinci kez de pişirilemez asla o yemekten. Evde hazır bulunan sebzeler, pirinç, bulgur, erişte, salça, et ya da tavuk suyu, nohut katılarak yapılan şaştım aşı hem şaşırtacak kadar besleyici hem de lezzetli olur.
İçine birbirinden değişik pek çok şey katıldığı, tavuk sulusu, et sulusu, ayranlısı, sade sulusu yapıldığı için sanırım, bir işi karıştırmak, içinden çıkılamaz hale getirmek ya da aslından uzaklaştırmak anlamında kullanılan “çorbaya çevirmek” deyimi de buradan geliyor.
Bir yemek türü mü yoksa çorba türü mü olduğu hala muamma olan bamya çorbası ya da yemeği, çorbaların en zorlarından, en haslarındandır. Kesinlikle limonla pişmelidir ve pişerken salyalanmamalıdır. Bir hanımım yemek konusundaki ustalığı, pilavı tane tane düşürmesinden ve bamyayı salyalandırmadan pişirmesinden anlaşılır.Bamya çorbasının tazesi de kurutulmuşu da çok lezzetlidir her ne kadar tazesi daha bir başka olsa da. İçine domates mutlaka doğranmalıdır. Limonun en yakıştığı yemeklerden biridir bamya.
Kırmızısından pişirilirse rengi kırmızı, yeşilinden pişirilirse daha boz renge sahip olan mercimek çorbası hem zor bir çorbadır hem de içine katılan diğer malzemeler ile daha da güzelleşir. Mercimek çorbasına annem mutlaka ev eriştesi ve ufak köfteler atar, havuç rendeler. Ben de aynı usulü devam ettiriyorum.
Lezzeti de zengin, besleyiciliği de zengin mi zengin bir yemektir. Asla vazgeçilmez bir kez alışılınca mercimek çorbasından. Nasıl tavuk suyuna yapılmış şehriyeli çorba, rahatsızlandığımızda veya yoldan geldiğimizde en iyi giden çorba ise, kışın üşüye üşüye eve dönünce, masada en hoş gözüken yemek de mercimekli, ufak top köfteli, rendelenmiş havuçlu ve ev erişteli mercimek çorbasıdır. Yanında başka bir yemek olmasa da olur. Salata ile birlikte gayet doyurucudur.
Balkan göçmenlerinin çok değişik ve lezzetli çorbaları vardır tıpkı börekleri ve tatlıları gibi. Bazı çorbalarına kurutulmuş bütün bir kırmızı biber atarlar pişirirken. Çorba pişen tencerenin kapağı açılır açılmaz bütün kırmızı biber gülümser çorbanın üzerinden gururla. Acılığıyla çorbaya lezzet katmış olarak. Kırmızı biberin olmadığında taze yeşil biber de kullanılır.
Kimileyin de başta şehriye çorbası olmak üzere kıyılmış taze maydanoz atılır pişmiş çorbanın içine.
Yanında hangi yemek yenmiş olursa olsun, başların dumanlandığı ve kontrolün hafiften kaybedildiği anlarda imdada çorba yetişir. Bu çorba sabaha karşı içilir ve sabaha kadar açık olan çorbacılarda her an hazır olan işkembe çorbasıdır. Tuzlaması daha bir sevilir.
Paça çorbasının çocuklardaki kemik gelişimine katkısını herkes bilir. Kolunu, bacağını kıran birisine yedirilen içirilen tek şey vardır, o da paça çorbasıdır. Paça ya da işkembe çorbası için “üzgünlüğü alır” denir, yani üşütme gibi nedenlerle ortaya çıkan hastalıklarda hissedilen kırıklığı, halsizliği giderdiği bilinir.
Geçen hafta işe giderken, sabah serviste rahatsızlandım, servisten inip güç bela şehrin bir ucunda olan evimize gitmek zorunda kaldım. O yüzden yazın ortasında çorbayı anlatmak istedim her ne kadar kış yemeği olarak bilinse de çorbalar.
Midem iyi değildi. Sabahın erken saatleriydi. Açık bir yer yoktu hele de çorba bulabileceğim tek bir yer yoktu Eskişehir Yolu üzerinde.
O an bir kase çorba, olabilecek en güzel ikramdı. Dünyanın bağışlanması kadar değerli bir ikram yani. Dünyayı bağışlasalar o an tek tercihim olabilirdi. Çorba elbette.
Çorba içmek için önce çorbanın olması gerek tabi. Çorba olmayınca da sadece çorbanın hayali oluyor. Ama hayaller çorbanın yerini tutamıyor.
Gözümün önünden beyaz porselen kaselerin içinde hafiften dumanı tüten çorbalar geçip duruyordu renk renk. İçinde isterse rendelenmiş kaşar peyniri olsun ya da olmasın kırmızının en soylu tonuna sahip domates çorbası, en kolay yapılan tarhana çorbası, yayla çorbası, sebze çorbası, tavuk suyuna şehriye çorbası, ezo gelin çorbası ve diğer çorbalar…
Zor zamanlarda etrafınızda bir yakınınız yoksa, hepsi yaz nedeniyle uzak şehirlerdeyse veya Ankara’da bile olsalar ha deyince kalkıp gelemeyecek, gelmeleri bile en az bir saati bulacak mesafedelerse, çorba içmek hiç öyle kolay bir şey değil ihtiyacınız olduğunda.Eğer apartmanınıza yeni taşınmışsanız ve henüz bir komşunuzun kapısını teklifsizce çalıp, size bir çorba yapmasını rica edebilecek kadar da çok komşunuz yoksa, çorba içmek eni konu zor, imkansız bir olay.
Henüz taşındığımız evimizde tanıdığım tek kişi olan yan komşum dünya tatlısı ve iyisi olsa da elli dönüm fındıklığı, meyve ağaçları ve sebzelerden oluşan bahçesine bakmak üzere memleketine gittiği için çalacak tek bir kapı da kalmayınca çorba dünyanın en erişilmez nimeti oluverdi çorbaya onca gereksinim duyduğum bir anda.
35 derece sıcaklıkta olan Ankara’da önce sadece pike, yetmeyince üstüne çift katlı ve nevresim içinde İskoç battaniye o da yetmeyince onun da üstüne yün yorgan ile eh işte kıvamında ısınarak yatarken, çorba yapmak mümkün olmuyor.Epeyce uyuduktan sonra 35 derecelik Ankara’da pike, battaniye ve yorgan üçlüsünün yardımıyla nispeten ısındıktan sonra, eşimin çorba denemelerinin sonuç vermeyeceğinden iyice kani olarak mutfağa yollandım zonklayan başımla.
İki kaşık tarhanayı biraz yoğurt suyu ve bolca su ile özedim bir kasede. İki domates rendeledim. Deniz tuzu ekledim. Özeme işleminden sonra, tencereyi ocağa koyarak ateşin üzerinde çorbayı karıştırmaya başladım. Ayakta durmakta zorlandığımı gören eşim, dibi tutmaması için çorbayı kaynayana kadar karıştırma işlemine talip oldu ve çorbayı başarıyla pişirdi. Zaten çok açtım ve akşamdan beri bir şey yememiş olduğum için iki kase çorba içtim bir çırpıda.
Çorbanızın olması ve onu içebilmenin anlamını öylesine derinden ve duya duya yaşadım ki sıcak mı sıcak bir Ankara yazında. Ilık bir gıdanın midenize gitmesi, içinizin ısınması kadar mutluluk veren başka ne olabilir rahatsız olduğunuz günlerde.
Çocukların, yaşlıların neredeyse tek yemeği, sofralardaki üç öğünün de vazgeçilmezi, öğlen ve akşam yemeklerinin en önce masaya geleni, hastalıkta, yoldan gelişlerde, üşümelerde akla gelen tek yemek çorbalarımızın dumanları tüterken havaya o anın mutluluğunu yazar, nane ve anlık otu kokuları da sevincimizi saçar.
ACEMIDEMIRCI
Gönderen ACEMIDEMIRCI zaman: 05
Soğuktan donmuş burnumuz komşu apartman bahçelerinde çocuklarca yapılmış kardan adamların havuçtan burunlarına nazire yaparken en güzel sıcak çorbadır. Eldivenler soğuk karşısında yetersiz kalmış, boyunbağları, atkılar sıkı sıkı dolanmışken adımlar çorbaya koşar.
Soluduğumuz hava, yazın en güzel lezzetlerinden dondurmadan da soğuk ama dondurma kadar lezzetli olmayan bir biçimde boğazımızı ısırıp, gözlerimizi yaşartmışken çorbaların isimlerinden listeler yapar aklımız. Kestane kavurması kokulu kışın bir başka tadı da dumanı üstünde çorbadan içmektir.
Çorba en güzel düştür karın altında eve doğru ilerlerken. Artık seyrek sapan yağan karı görünce çılgına dönen ve kendilerini dışarıya atarak karın üzerinde yürüyen, yuvarlanan, kartopu oynayanların soğuktan göğermiş ellerini, üşümüş, donmuş iliklerini ısıtmak ille de çorba ile olur.
Hasta olunca en öncelikli ilaç, hem de yemek çorbadır. Çorbanın tavuk suyuna yapılanıdır üstelik. Özellikle de şehriyeli olanı ve bolca limon sıkılanı. Arpa şehriyeli olanı daha yaygındır tel şehriyeliye göre. Bir de yıldız şehriye vardır pek öyle sık rastlanmasa da.
Henüz ortaokul öğrencisiyken Samsun’da, eski bir konaktan çevrilme ve ezogelin çorbasıyla ünlü retoranda içtiğim ezogelin çorbasının tadını hala hatırlarım. Nemli soğuğun içe işlediği bir kış günü içilen o ezogelin çorbasının tadını hiçbir çorbada bulamam.
Samsun’daki çorba harikaydı ama çorbayı içtiğimiz mekan da olağanüstüydü. Ahşap bir konaktı restoran. En az yüz yıllık gözüküyordu. Tavanları oldukça yüksekti. Ahşap pencereler nakış gibi işlemeliydi. İçeri girince yüksek tavanlar nedeniyle oluşan değişik ve huzurlu atmosfer hemen hissediliyordu.
Tarihi bir binada, sakin bir ortamda çok lezzetli bir çorba içmek elbette her zaman mümkün olamıyor. Ben bir kere Samsun’da bu fırsatı yakalamış olmanın sevincini hep taşırım.
Erzincan’da, küçük mütevazi bir kazanı andıran içi kalaylı dışı kırmızı bakır dövme kocaman tencerede neredeyse yirmi kişi için pişirilen yayla çorbasının tadı apayrıydı. Nane yerine anlık otu serpilen çorbadan yayılan buram buram anlık otu kokusuyla hiç sıradan olmayan bir yoğurtlu çorbaydı.
Kokusuyla, bakır tavada eritildikten sonra kırmızı pul biberle şöyle bir karıştırılıp üzerine eklenen halis tereyağıyla, katıksız yoğurduyla, sincapların gezdiği ağaçların altında, çilek tarhlarının hemen yamacında, tamamen ahşaptan inşa edilmiş şirin köy evinin halı yastık ve minder döşemeli varendasında kalabalık içinde içilen, tadı damaklarda kalan unutulmayacak bir çorbaydı Erzincan’ın anlık otlu yoğurtlu çorbası.
Aksaraylı hanımların çok kullandıkları bir tabir vardır, evde yeterli malzeme olmayınca ya da ne pişireceklerini şaşırdıklarında. “Şaştım aşı” diye niteledikleri bir yemek yaparlar o zaman Aksaraylı hanımlar. Genellikle evdeki ve eldeki malzemeler katılarak çorbamsı bir yemek hazırlanır, onun da tadına doyulmaz nedense. İkinci kez de pişirilemez asla o yemekten. Evde hazır bulunan sebzeler, pirinç, bulgur, erişte, salça, et ya da tavuk suyu, nohut katılarak yapılan şaştım aşı hem şaşırtacak kadar besleyici hem de lezzetli olur.
İçine birbirinden değişik pek çok şey katıldığı, tavuk sulusu, et sulusu, ayranlısı, sade sulusu yapıldığı için sanırım, bir işi karıştırmak, içinden çıkılamaz hale getirmek ya da aslından uzaklaştırmak anlamında kullanılan “çorbaya çevirmek” deyimi de buradan geliyor.
Bir yemek türü mü yoksa çorba türü mü olduğu hala muamma olan bamya çorbası ya da yemeği, çorbaların en zorlarından, en haslarındandır. Kesinlikle limonla pişmelidir ve pişerken salyalanmamalıdır. Bir hanımım yemek konusundaki ustalığı, pilavı tane tane düşürmesinden ve bamyayı salyalandırmadan pişirmesinden anlaşılır.Bamya çorbasının tazesi de kurutulmuşu da çok lezzetlidir her ne kadar tazesi daha bir başka olsa da. İçine domates mutlaka doğranmalıdır. Limonun en yakıştığı yemeklerden biridir bamya.
Kırmızısından pişirilirse rengi kırmızı, yeşilinden pişirilirse daha boz renge sahip olan mercimek çorbası hem zor bir çorbadır hem de içine katılan diğer malzemeler ile daha da güzelleşir. Mercimek çorbasına annem mutlaka ev eriştesi ve ufak köfteler atar, havuç rendeler. Ben de aynı usulü devam ettiriyorum.
Lezzeti de zengin, besleyiciliği de zengin mi zengin bir yemektir. Asla vazgeçilmez bir kez alışılınca mercimek çorbasından. Nasıl tavuk suyuna yapılmış şehriyeli çorba, rahatsızlandığımızda veya yoldan geldiğimizde en iyi giden çorba ise, kışın üşüye üşüye eve dönünce, masada en hoş gözüken yemek de mercimekli, ufak top köfteli, rendelenmiş havuçlu ve ev erişteli mercimek çorbasıdır. Yanında başka bir yemek olmasa da olur. Salata ile birlikte gayet doyurucudur.
Balkan göçmenlerinin çok değişik ve lezzetli çorbaları vardır tıpkı börekleri ve tatlıları gibi. Bazı çorbalarına kurutulmuş bütün bir kırmızı biber atarlar pişirirken. Çorba pişen tencerenin kapağı açılır açılmaz bütün kırmızı biber gülümser çorbanın üzerinden gururla. Acılığıyla çorbaya lezzet katmış olarak. Kırmızı biberin olmadığında taze yeşil biber de kullanılır.
Kimileyin de başta şehriye çorbası olmak üzere kıyılmış taze maydanoz atılır pişmiş çorbanın içine.
Yanında hangi yemek yenmiş olursa olsun, başların dumanlandığı ve kontrolün hafiften kaybedildiği anlarda imdada çorba yetişir. Bu çorba sabaha karşı içilir ve sabaha kadar açık olan çorbacılarda her an hazır olan işkembe çorbasıdır. Tuzlaması daha bir sevilir.
Paça çorbasının çocuklardaki kemik gelişimine katkısını herkes bilir. Kolunu, bacağını kıran birisine yedirilen içirilen tek şey vardır, o da paça çorbasıdır. Paça ya da işkembe çorbası için “üzgünlüğü alır” denir, yani üşütme gibi nedenlerle ortaya çıkan hastalıklarda hissedilen kırıklığı, halsizliği giderdiği bilinir.
Geçen hafta işe giderken, sabah serviste rahatsızlandım, servisten inip güç bela şehrin bir ucunda olan evimize gitmek zorunda kaldım. O yüzden yazın ortasında çorbayı anlatmak istedim her ne kadar kış yemeği olarak bilinse de çorbalar.
Midem iyi değildi. Sabahın erken saatleriydi. Açık bir yer yoktu hele de çorba bulabileceğim tek bir yer yoktu Eskişehir Yolu üzerinde.
O an bir kase çorba, olabilecek en güzel ikramdı. Dünyanın bağışlanması kadar değerli bir ikram yani. Dünyayı bağışlasalar o an tek tercihim olabilirdi. Çorba elbette.
Çorba içmek için önce çorbanın olması gerek tabi. Çorba olmayınca da sadece çorbanın hayali oluyor. Ama hayaller çorbanın yerini tutamıyor.
Gözümün önünden beyaz porselen kaselerin içinde hafiften dumanı tüten çorbalar geçip duruyordu renk renk. İçinde isterse rendelenmiş kaşar peyniri olsun ya da olmasın kırmızının en soylu tonuna sahip domates çorbası, en kolay yapılan tarhana çorbası, yayla çorbası, sebze çorbası, tavuk suyuna şehriye çorbası, ezo gelin çorbası ve diğer çorbalar…
Zor zamanlarda etrafınızda bir yakınınız yoksa, hepsi yaz nedeniyle uzak şehirlerdeyse veya Ankara’da bile olsalar ha deyince kalkıp gelemeyecek, gelmeleri bile en az bir saati bulacak mesafedelerse, çorba içmek hiç öyle kolay bir şey değil ihtiyacınız olduğunda.Eğer apartmanınıza yeni taşınmışsanız ve henüz bir komşunuzun kapısını teklifsizce çalıp, size bir çorba yapmasını rica edebilecek kadar da çok komşunuz yoksa, çorba içmek eni konu zor, imkansız bir olay.
Henüz taşındığımız evimizde tanıdığım tek kişi olan yan komşum dünya tatlısı ve iyisi olsa da elli dönüm fındıklığı, meyve ağaçları ve sebzelerden oluşan bahçesine bakmak üzere memleketine gittiği için çalacak tek bir kapı da kalmayınca çorba dünyanın en erişilmez nimeti oluverdi çorbaya onca gereksinim duyduğum bir anda.
35 derece sıcaklıkta olan Ankara’da önce sadece pike, yetmeyince üstüne çift katlı ve nevresim içinde İskoç battaniye o da yetmeyince onun da üstüne yün yorgan ile eh işte kıvamında ısınarak yatarken, çorba yapmak mümkün olmuyor.Epeyce uyuduktan sonra 35 derecelik Ankara’da pike, battaniye ve yorgan üçlüsünün yardımıyla nispeten ısındıktan sonra, eşimin çorba denemelerinin sonuç vermeyeceğinden iyice kani olarak mutfağa yollandım zonklayan başımla.
İki kaşık tarhanayı biraz yoğurt suyu ve bolca su ile özedim bir kasede. İki domates rendeledim. Deniz tuzu ekledim. Özeme işleminden sonra, tencereyi ocağa koyarak ateşin üzerinde çorbayı karıştırmaya başladım. Ayakta durmakta zorlandığımı gören eşim, dibi tutmaması için çorbayı kaynayana kadar karıştırma işlemine talip oldu ve çorbayı başarıyla pişirdi. Zaten çok açtım ve akşamdan beri bir şey yememiş olduğum için iki kase çorba içtim bir çırpıda.
Çorbanızın olması ve onu içebilmenin anlamını öylesine derinden ve duya duya yaşadım ki sıcak mı sıcak bir Ankara yazında. Ilık bir gıdanın midenize gitmesi, içinizin ısınması kadar mutluluk veren başka ne olabilir rahatsız olduğunuz günlerde.
Çocukların, yaşlıların neredeyse tek yemeği, sofralardaki üç öğünün de vazgeçilmezi, öğlen ve akşam yemeklerinin en önce masaya geleni, hastalıkta, yoldan gelişlerde, üşümelerde akla gelen tek yemek çorbalarımızın dumanları tüterken havaya o anın mutluluğunu yazar, nane ve anlık otu kokuları da sevincimizi saçar.
ACEMIDEMIRCI
Gönderen ACEMIDEMIRCI zaman: 05
5 Şubat 2011 Cumartesi
İLESAM-AKÇAĞ Roman-Hikâye ve Şiir Yarışması Sonuçları, 05.02.2011
Merhabalar,
Tesadüfen haberim oldu Akçağ Yayınevi ve İlesam'ın roman,hikaye ve şiir yarışmasından.
İlesam.. Türkiye'nin ilim ve edebiyat eserleri sahiplerinin birliği.
Çok büyük, bu alandaki en eski ve çok saygın bir kurum.
Akçağ Yayınevi.. En köklü yayınevlerinden. Hem de Ankara'da.
O ana kadar hep deneme yazsam, elimde sadece bir kaç öykü bulunsa da bu hikayeler bir hikaye dosyası için az olur korkusuna kapılmaksızın böyle kurumlarca açılmış yarışmaya katılmak bile bir gururdur deyip katıldım yarışa.
Bu benim ilk yarışma başvurumdu.
İlk kez bir hikaye yarışmasına katıldım.Aklçağ Yayınevi ve İlesam'ın düzenlediği Roman, Hikaye ve Şiir yarışması ile.
Sonuç, beni utandırmadı. Jüri Teşvik Ödülü'nde adımı ve rumuzumu birinci sırada görmekten çok mutluluk duydum. Bu mutluluğu bana, İlesam ve Akçağ Yayınevi'nin düzenlediği en seçkin ve saygın yarışmalardan biri olan bu yarışma duyurdu.
Tüm yarışa katılanları kutlar, ilk üçe girenleri tebrik ederim.
Çok değerli İlesam kurumunun ve Ankara'nın köklü yayınevi Akçağ Yayınevi'nin Türk edebiyatına bu yarışlarla sağladığı katkı, seçkin jüri üyelerinin günlerce değerlendirme çalışmalarının karşılığını anlatabilecek cümleler kurmakta zorlanıyorum.
Özlü ve yürekten teşekkürlerle anlatmak isterim en yalın olarak.
Aşağıda İlesam sitesinden alıntı olan yazı ile ödüller belirtilmektedir.
Önemli Not: http://www.ilesam.org.tr/sdetay.asp?did=215 sitesinden alıntıdır:
İLESAM-AKÇAĞ Roman-Hikâye ve Şiir Yarışması Sonuçları
Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (İLESAM) ve AKÇAĞ Yayınevi
Roman-Hikâye ve Şiir Yarışması-2010 (Kitap Dosyası) Değerlendirme Sonuçları
ROMAN DOSYASI:
Hüzeyme Yeşim KOÇAK (Rumuz:Nergisli Günler)
Sevilay UZTUTAN (Rumuz: Mor Yakut)
Seyyid IRMAK (Rumuz:Kevseri)
Jüri Teşvik Ödülleri:
Dr. Ahmet ÇEVİK (Rumuz:Çiğdem Çiçeği)
Gülşen GAZEL (Rumuz: Ayine)
Çelebi ÖZTÜRK (Rumuz: Bahadır Karakoyunlu)
***
HİKÂYE DOSYASI:
Tarık TORUN (Rumuz:Güneşi Tut Kaçmasın)
Ramazan YILMAZ (Rumuz: Sabır)
Ahmet Ünal ÇAM (Rumuz:40Ambar)
Jüri Teşvik Ödülleri:
Ayşei Yasemin YÜKSEL (Rumuz:Acemi Demirci)
Bülent AĞCABAY (Rumuz:Önce Vatan)
Adil AKKOYUNLU (Rumuz: Hilal)
***
ŞİİR DOSYASI:
Mehmet ÇEVİK (Rumuz:Aprınçor Tigin)
Nuray ALPER (Rumuz:Zühre)
Serdar ÖNCÜL (Rumuz:Aruzkolik)
Jüri Teşvik Ödülleri:
Mehmet Şamil BAŞ (Rumuz:Beduh)
Osman ÖCAL (Rumuz:Aktoprak)
Şevki DİNÇAL (Rumuz:Hayat)
Not: Roman-Hikâye ve Şiir Dosyasında 1. 2. ve 3. olan Kitap Dosyaları Akçağ Yayınevi tarafından yayımlanacaktır. Jüri Teşvik Ödülleri, şartname ve sözleşmede olmayıp jüri tarafından teşvik maksadıyla belirlenmiştir. Kitap olarak yayımlanması Akçağ ve tüm yayınevlerinin talebine bağlıdır.
JÜRİ ÜYELERİ
Mehmet Nuri PARMAKSIZ Ahmet Hikmet ÜNALMIŞ Prof.Dr.Tuncer GÜLENSOY
Prof.Dr.Nurullah ÇETİN Prof.Dr. Özkul ÇOBANOĞLU Doç.Dr. Mehmet ÖNAL
İlter YEŞİLAY Arif BÜK Pehlivan UZUN Ziya DEMİREL
TÜRKİYE İLİM ve EDEBİYAT ESERİ SAHİPLERİ MESLEK BİRLİĞİ
İLESAM GENEL MERKEZİ
Adres: İzmir 1.Cad. No: 33/16 Aydın Apartmanı, Kat:4 Kızılay / ANKARA
Tel : 0 312 419 49 38
Fax : 0 312 419 49 39
Web : www.ilesam.org.tr
e-mail : ilesam@ilesam.org.tr
Tesadüfen haberim oldu Akçağ Yayınevi ve İlesam'ın roman,hikaye ve şiir yarışmasından.
İlesam.. Türkiye'nin ilim ve edebiyat eserleri sahiplerinin birliği.
Çok büyük, bu alandaki en eski ve çok saygın bir kurum.
Akçağ Yayınevi.. En köklü yayınevlerinden. Hem de Ankara'da.
O ana kadar hep deneme yazsam, elimde sadece bir kaç öykü bulunsa da bu hikayeler bir hikaye dosyası için az olur korkusuna kapılmaksızın böyle kurumlarca açılmış yarışmaya katılmak bile bir gururdur deyip katıldım yarışa.
Bu benim ilk yarışma başvurumdu.
İlk kez bir hikaye yarışmasına katıldım.Aklçağ Yayınevi ve İlesam'ın düzenlediği Roman, Hikaye ve Şiir yarışması ile.
Sonuç, beni utandırmadı. Jüri Teşvik Ödülü'nde adımı ve rumuzumu birinci sırada görmekten çok mutluluk duydum. Bu mutluluğu bana, İlesam ve Akçağ Yayınevi'nin düzenlediği en seçkin ve saygın yarışmalardan biri olan bu yarışma duyurdu.
Tüm yarışa katılanları kutlar, ilk üçe girenleri tebrik ederim.
Çok değerli İlesam kurumunun ve Ankara'nın köklü yayınevi Akçağ Yayınevi'nin Türk edebiyatına bu yarışlarla sağladığı katkı, seçkin jüri üyelerinin günlerce değerlendirme çalışmalarının karşılığını anlatabilecek cümleler kurmakta zorlanıyorum.
Özlü ve yürekten teşekkürlerle anlatmak isterim en yalın olarak.
Aşağıda İlesam sitesinden alıntı olan yazı ile ödüller belirtilmektedir.
Önemli Not: http://www.ilesam.org.tr/sdetay.asp?did=215 sitesinden alıntıdır:
İLESAM-AKÇAĞ Roman-Hikâye ve Şiir Yarışması Sonuçları
Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (İLESAM) ve AKÇAĞ Yayınevi
Roman-Hikâye ve Şiir Yarışması-2010 (Kitap Dosyası) Değerlendirme Sonuçları
ROMAN DOSYASI:
Hüzeyme Yeşim KOÇAK (Rumuz:Nergisli Günler)
Sevilay UZTUTAN (Rumuz: Mor Yakut)
Seyyid IRMAK (Rumuz:Kevseri)
Jüri Teşvik Ödülleri:
Dr. Ahmet ÇEVİK (Rumuz:Çiğdem Çiçeği)
Gülşen GAZEL (Rumuz: Ayine)
Çelebi ÖZTÜRK (Rumuz: Bahadır Karakoyunlu)
***
HİKÂYE DOSYASI:
Tarık TORUN (Rumuz:Güneşi Tut Kaçmasın)
Ramazan YILMAZ (Rumuz: Sabır)
Ahmet Ünal ÇAM (Rumuz:40Ambar)
Jüri Teşvik Ödülleri:
Ayşei Yasemin YÜKSEL (Rumuz:Acemi Demirci)
Bülent AĞCABAY (Rumuz:Önce Vatan)
Adil AKKOYUNLU (Rumuz: Hilal)
***
ŞİİR DOSYASI:
Mehmet ÇEVİK (Rumuz:Aprınçor Tigin)
Nuray ALPER (Rumuz:Zühre)
Serdar ÖNCÜL (Rumuz:Aruzkolik)
Jüri Teşvik Ödülleri:
Mehmet Şamil BAŞ (Rumuz:Beduh)
Osman ÖCAL (Rumuz:Aktoprak)
Şevki DİNÇAL (Rumuz:Hayat)
Not: Roman-Hikâye ve Şiir Dosyasında 1. 2. ve 3. olan Kitap Dosyaları Akçağ Yayınevi tarafından yayımlanacaktır. Jüri Teşvik Ödülleri, şartname ve sözleşmede olmayıp jüri tarafından teşvik maksadıyla belirlenmiştir. Kitap olarak yayımlanması Akçağ ve tüm yayınevlerinin talebine bağlıdır.
JÜRİ ÜYELERİ
Mehmet Nuri PARMAKSIZ Ahmet Hikmet ÜNALMIŞ Prof.Dr.Tuncer GÜLENSOY
Prof.Dr.Nurullah ÇETİN Prof.Dr. Özkul ÇOBANOĞLU Doç.Dr. Mehmet ÖNAL
İlter YEŞİLAY Arif BÜK Pehlivan UZUN Ziya DEMİREL
TÜRKİYE İLİM ve EDEBİYAT ESERİ SAHİPLERİ MESLEK BİRLİĞİ
İLESAM GENEL MERKEZİ
Adres: İzmir 1.Cad. No: 33/16 Aydın Apartmanı, Kat:4 Kızılay / ANKARA
Tel : 0 312 419 49 38
Fax : 0 312 419 49 39
Web : www.ilesam.org.tr
e-mail : ilesam@ilesam.org.tr
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)